شکل های عناصر کمیاب و بررسی تغییرات قابلیت جذب و شکل های روی در تعدادی از خاک های آهکی یاسوج

شناخت شکل های مختلف عناصر کم مصرف و رابطه شکل های شیمیایی با ویژگی های خاک اهمیت ویژه ای دارد زیرا به توصیف بهتر تغییرات شیمیایی این عناصر در خاک کمک می کند. این مطالعه برای تعیین شکل های شیمیایی عناصر روی، مس، آهن، منگنز و نیکل در تعدادی از خاک های اطراف یاسوج و نیز بررسی تغییرات قابلیت جذب و شکل های شیمیایی روی در یک دوره 90 روزه انجام شد. آزمایش بر 13 نمونه خاک آهکی اطراف یاسوج انجام شد. در این خاک ها شکل های مختلف عناصر روی، مس، منگنز، آهن و نیکل با عصاره گیری دنباله ای توسط عصاره گیر های آب مقطر، استات آمونیوم 1 مولار در 7ph = ، استات آمونیوم 1 مولار در5ph = ، هیدروکسیل آمین هیدرو کلرید + استیک اسید، آب اکسیژنه و نیتریک اسید 7 مولار تعیین شدند. برای بررسی تغیرات قابلیت جذب روی و شکل های آن آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 13 نمونه خاک و دو سطح روی (0 و 20 میلی گرم بر کیلوگرم خاک از منبع سولفات روی) در رطوبت 20 درصد وزنی و دو تکرار در دمای آزمایشگاه انجام شد. در زمان های 5، 10، 20، 30، 60 و 90 روز قابلیت جذب روی با dtpa و زمان های 40 و 90 روز شکل های شیمیایی آن اندازه گیری شد. در همه عناصر روی، مس، نیکل، آهن و منگنز شکل محلول و تبادلی بسیار ناچیز بود. قسمت اعظم عناصر روی، مس و نیکل در شکل باقیمانده وجود داشت لیکن برای آهن و منگنز شکل اکسیدی بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد و شکل باقیمانده در آهن غیر قابل اندازه گیری بود. شکل های مختلف عناصر در خاک های مورد مطالعه به طور میانگین از ترتیب زیر برخوردار بود: روی محلول و تبادلی < روی کربناتی < روی آلی < روی اکسیدی < روی باقیمانده. مس محلول و تبادلی < مس آلی < مس اکسیدی < مس کربناتی < مس باقیمانده. نیکل محلول و تبادلی < نیکل کربناتی < نیکل آلی < نیکل اکسیدی < نیکل باقیمانده. آهن باقیمانده = محلول < آهن تبادلی < آهن کربناتی < آهن آلی < آهن اکسیدی. منگنز محلول و تبادلی < منگنز آلی < منگنز کربناتی < منگنز باقیمانده < منگنز اکسیدی. نتایج همبستگی بین خصوصیات خاک و شکل های عناصر نشان داد که کربنات کلسیم معادل یکی از مهم ترین خصوصیات خاک در کنترل مقدار باقیمانده اکثر عناصر مورد مطالعه بود. شکل آلی آهن نیز با کربن آلی همبستگی مثبت معنی دار بالایی نشان داد. قابلیت جذب روی در زمان های مورد مطالعه روند کاهشی نشان داد و به طور میانگین از 27 درصد در 5 به 14 درصد در روز 90 کاهش یافت. معادلات سینتیکی تابع توانی و الوویچ ساده شده برازش بهتری با داده های قابلیت جذب روی نسبت به سایر معادلات داشتند. در همه نمونه ها باگذشت زمان شکل های باقیمانده، متصل به اکسید های آهن و منگنز و آلی افزایش و شکل های محلول، تبادلی و کربناتی کاهش یافتند. در زمان 90 روز شکل کربناتی همبستگی مثبت معنی داری با cce و درصد شن و همبستگی منفی معنی داری با cec نشان داد. همبستگی مثبت معنی داری بین شکل باقیمانده و cec خاک های مورد مطالعه مشاهده شد.