بررسی حساسیت و اجزای مقاومت لاین‏ها و ارقام چغندر قند به نماتد سیستی (heterodera schachtii)

نماتد سیستی چغندرقند 1871 heterodera schachtii schmidt,، یکی‏ از خسارت‏زاترین‏ بیمارگرهای چغندر قند در اراضی تحت کشت این محصول به شمار می‏آید. به‏طوری‏که زمین‏های‏ آلوده‏ به‏ این‏ نماتد، کشت‏ این‏ محصول‏ را به ‏مخاطره انداخته است در این تحقیق، میزان حساسیت و نیز برخی از اجزای مقاومت 70 ژنوتیپ چغندرقند به نماتد سیستی، در ‏قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سطح مزرعه و طرح کامل تصادفی در سطح گلخانه بررسی شده اند. هم‏چنین، شاخص‏های رشدی شامل، طول، وزن تر و خشک ریشه و نیز عیار قند ژنوتیپ‏های مورد آزمون، مورد ارزیابی قرار داده شد. داده‏های مربوط به جمعیت نهایی تعداد لارو و تخم سن دوم موجود در هر سیست و در هر گرم خاک مبنای تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. هم‏چنین، فاکتور تولید مثل و درصد کاهش و یا افزایش جمعیت نماتد سیستی چغندرقند، در هر تیمار نسبت به جمعیت اولیه‏ی همان تیمار محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل آماری و خوشه‏ای داده‏ها، به ترتیب، با مقایسه میانگین‏ها توسط آزمون چند دامنه‏ای دانکن (dmrt)، با استفاده از نرم افزارهای آماری sas و spss انجام پذیرفت. نتایج حاصله، ژنوتیپ‏های مربوطه را بر اساس میزان حساسیت و مقاومت به نماتد سیستی در پنج طیف‏، مقاوم، نسبتاً مقاوم، متحمل، نسبتاً حساس و حساس قرار داد. در شرایط مزرعه، کمترین میزان تخم و لارو، به ترتیب، مربوط به ژنوتیپ‏های sb32-hsf-5،sb31-hsf-2 ، sb27-hsf-10، f-20747 و در شرایط گلخانه نیز مربوط به ژنوتیپ‏های sb32-hsf-5، sb31-hsf-2، sb27-hsf-10، f-20747، f-20746، (7112*sb36)*s1-11، f-20656، sb-1، sb33-hsf-1، sb31-hsf-7، sb34-hsf-10، s1-89074 بود که مقاوم‏ترین ژنوتیپ‏ها محسوب شدند. هم‏چنین، ژنوتیپ‏های مقاوم، از لحاظ شاخص‏های رشدی شامل، طول، وزن تر و خشک ریشه، بیشترین میزان را داشتند. عیار قند ژنوتیپ‏های مورد آزمون نیز نشان داد که بیشترین عیار قند مربوط به ژنوتیپ‏های sb-2 و f-20747 می‏باشد. نتایج بررسی اجزای مقاومت ویژگی‏های آناتومیکی ریشه، شامل ضخامت پریدرم و ضخامت لایه پارانشیم پوست ژنوتیپ‏های مربوطه، بر اساس میزان حساسیت و مقاومت به نماتد سیستی در طیف‏های مربوطه نشان داد، ژنوتیپ‏های مورد آزمون از نظر میانگین برخی از صفات اختلاف معنی‏داری دارند. به طوری‏که، بررسی ضخامت پریدرم نشان داد که ژنوتیپ‏ها‏ی مقاوم f-20747، f-20746، sb31-hsf-2 و sb27-hsf-10به ترتیب با ضخامت پریدرم 480، 445/87، 436 و 419/47میکرون، دارای ضخامت بیشتری نسبت به ژنوتیپ‏های حساس داشتند. هم‏چنین، ژنوتیپ‏ها‏ی حساس sb35-hsf-8 ، f-20583 و sb35، به ترتیب با میانگین ضخامت پریدرم 194/13، 258/67 و 319/47میکرون، کمترین ضخامت پریدرم را نسبت به ژنوتیپ‏های مقاوم داشتند. بررسی ضخامت پارانشیم پوست نشان داد که ژنوتیپ‏ها‏ی مقاوم f-20746 و f-20747 به ترتیب با ضخامت پارانشیم پوست 438/93 و 403/20 میکرون، ضخامت پارانشیم پوست بیشتری نسبت به ژنوتیپ‏های حساس داشتند. هم‏چنین، ژنوتیپ‏ها‏ی مقاوم sb32-hsf-10و f-20603، به ترتیب، با میانگین ضخامت پارانشیم پوست 210/13 و 213/33 میکرون، کمترین ضخامت پارانشیم پوست را نسبت به ژنوتیپ‏های مقاوم داشتند. این نتایج، موید رابطه مستقیم بین این صفات و میزان مقاومت بعضی از ژنوتیپ‏های مورد آزمون به این بیماری بود. تجزیه ی خوشه ای نیز ژنوتیپ‏های مورد آزمون را در رابطه با صفات مورد بررسی، کماکان به پنج دسته متفاوت گروه‏بندی نمود که با نتایج آزمون دانکن نیز تشابه نزدیکی داشته و هم‏خوانی قابل توجهی نشان می‏دهد. نتایج حاصل از آزمایش‏ها، نشان داد که با بررسی توام در دو سطح مزرعه‏ و گلخانه‏، می‏توان ژنوتیپ‏های مقاوم و حساس به نماتد مولد سیست را تفکیک نمود.