تحولات سیاسی دهه اخیر خاورمیانه و تأثیر آن بر محیط امنیتی ج.ا.ا

خاورمیانه، منطقه مهمی است که دارای اهمیت ویژه ای بوده و امنیت و ثبات در آن، ارتباط مستقیمی با امنیت جمهوری اسلامی ایران دارد. تحولات جدیدی که در این منطقه رخ داده است- تحولاتی که با فروپاشی شوروی آغاز و با حوادث پس از یازده سپتامبر از جمله حمله آمریکا به افغانستان و عراق، گسترش ناتو به شرق، طرح خاورمیانه بزرگ و هلال شیعی، گسترش سلفی گری و انقلاب های عربی، به اوج خود رسید- باعث تغییر در ساختار قدرت در منطقه گردیده و امکان ایفای نقش ایران در شکل دهی به محیط امنیت منطقه ای جدید را افزایش داده است؛ در عین حال، حضور مستقیم قدرت های فرامنطقه ای در این محیط امنیتی، به ویژه در منطقه مجاور ایران و تلاش آن ها برای شکل دهی ائتلافات جدید قدرت در منطقه، امنیت ملی ایران را مورد تهدید قرار داده است. از این رو در نوشتار حاضر، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به نقش قدرت های فرامنطقه ای در تحولات اخیر خاورمیانه، این تحولات و تهدیدات و فرصت های پیش آمده از آن برای قدرت منطقه ای ایران، بررسی گردیده است. در نهایت، رویکرد امنیتی ایران به این تحولات و راهکارهای مهار تهدیدات و استفاده از فرصت ها، مورد بحث قرار گرفته و چنین نتیجه گیری شده است که اتخاذ رویکردهای همکاری جویانه به وسیله دیپلماسی فعال و قوی و اقداماتی نظیر: تقویت ائتلاف ایران- روسیه و همکاری با کشورهای شمالی؛ تعیین اولیت های سیاست خارجی ایران در افغانستان؛ جلوگیری از جنگ فرقه ای و مذهبی بویژه در عراق؛ ایجاد اتحادیه امنیتی منطقه ای؛ طرح خاورمیانه اسلامی؛ ارائه تصویر واقعی از اسلام و ایران؛ مقابله با سلفی گری و تقویت تقریب مذاهب اسلامی، افزایش روابط با دول عربی پس از انقلاب های اخیر و... می تواند تأثیر بسزایی در ارتقای امنیت جمهوری اسلامی ایران، داشته باشد.