نقش عوامل سیاسی و مذهبی در شکل گیری فرهنگ امویان

امویان پس از فتح مکه، به ناچار اسلام را پذیرفتند. آنان با وجود سابقه ی دشمنی با اسلام، به تدریج جایگاه پیش از اسلام خود را بازیافتند و در نهایت پس از صلح امام حسن(ع) در سال 41(ه.ق) رسما ًقدرت را در قبضه ی خود درآوردند. این خاندان که وارث و احیاگر اندیشه های جاهلی بودند، با گسترش فتوحات، میراث خوار دو تمدن ایران و روم نیز شدند؛ به گونه ای که با تأثیرپذیری از این دو جریان فرهنگی، دگرگونی هایی در جنبه های مختلف فرهنگ جامعه اسلامی، از جمله فرهنگ سیاسی به وجود آمد؛ چنانکه از یک طرف با تقلید از نظام پیشین حاکم بر مناطق مفتوحه نظام استبدادی، حکومت موروثی و اندیشه ی خلیفهاللهی و فرهنگ درباری در نظام سیاسی آنان رسوخ یافت، از طرف دیگر این خاندان که خواهان دستیابی بر حکومت جهان اسلام بودند، برای آماده سازی افکار عمومی در راستای کسب مشروعیت خویش، به نوشتن احادیث جعلی، تحریف حقایق، فرقه گرایی و ترویج عقاید انحرافی پرداختند و با احیای اندیشه های جاهلی، نظام فرهنگی مبتنی بر تبعیض نژادی در قالب فرهنگ عمومی را در جامعه رواج دادند که منجر به کینه جویی و گسست اجتماعی بین طبقات مختلف اجتماعی شد؛ با گذشت زمان روابط اعراب با دیگر اقوام که جنبه ی سیاسی و نظامی داشت، به تعامل و تبادل فرهنگی تبدیل شد؛ که نمود آن را در خط، زبان، ادبیات، موسیقی، آداب و رسوم می توان یافت. از این رهگذر هویت جدیدی شکل گرفت، که از اسلام نبوی(ص) فاصله داشت؛ لذا ائمه اطهار(ع) با درک چنین شرایطی در جهت تقابل با اقدامات اموی، به فرهنگ سازی پرداختند و از نهادینه شدن فرهنگ اموی در جامعه اسلامی جلوگیری کردند.