بررسی مدیریت خشکسالی در سامانه های کشاورزی شهرستان جهرم - استان فارس

خشکی و خشکسالی مهم¬ترین عوامل تنش¬زای محیطی هستند که تولید محصولات کشاورزی را با مشکل مواجه می¬سازند. هدف اصلی این پژوهش بررسی مدیریت خشکسالی در سامانه¬های کشاورزی شهرستان جهرم است که طی سه مرحله و با استفاده از دو نوع پرسشنامه انجام شده است در مرحله اول با استفاده از شاخص بارندگی استاندارد ( (spiو شاخص درصد نرمال (pnpi) وضعیت خشکسالی شهرستان جهرم مشخص شده است. در مرحله دوم به منظور بررسی برخی اثرات خشکسالی و روش-های مدیریت خشکسالی به کار گرفته شده توسط کشاورزان این شهرستان از ابزار پرسشنامه (پرسشنامه اول) و انجام مصاحبه استفاده شده است. حجم نمونه که 250 نفر از کشاورزان شهرستان جهرم بوده به روش نمونه¬برداری تصادفی طبقه¬ای و با توجه به فرمول کوکران محاسبه و تعیین شده است پایایی پرسشنامه که 86/0 است با استفاده از آزمون الفای کرونباخ بدست آمده است. در مرحله سوم روش¬های مدیریت خشکسالی از دیدگاه کشاورزان و کارشناسان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) اولویت¬بندی شده است. نتایج حاصل از شاخص spi نشان داد که به طور کلی شدیدترین خشکسالی مربوط به سال¬های 1990، 2001 ، 2010 و 2011 بوده است و بیشترین ترسالی در سال¬های 1997 و 2004 رخ داده است. از نظر استمرار و توالی خشکسالی، از سال 2007 به بعد خشکسالی تقریباً به طور مستمر اتفاق افتاده است که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از شاخص pn نیز هم¬خوانی دارد. در این راستا هر چند اقدامات مختلفی برای رویارویی با کاهش آب و در نتیجه کاهش زیان ناشی از خشکسالی و مدیریت آن در این شهرستان انجام شده است اما کشاورزان این منطقه شناخت کمی نسبت به این روش¬ها داشته و به جز راهکار کاهش سطح زیرکشت که اکثر کشاورزان به منظور تعدیل شرایط خشکسالی از آن استفاده کرده¬اند بقیه روش¬ها توسط تعداد کمی از کشاورزان مورد استفاده قرار گرفته است.