بررسی نقش مجمع کشورهای صادرکننده گاز در بازار گاز و تدوین استراتژی حضور ایران در این بازار: تحلیل مبتنی بر نظریه بازی ها

یکی از مهم ترین تحولات در بازار گاز، تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در سال 2001 در تهران بوده است. تشکیل مجمع این نگرانی را در بین کشورهای واردکننده گاز به وجود آورد که یک کارتل در بازار گاز در حال شکل¬گیری است و این مسئله به معنی بر هم خوردن امنیت عرضه و افزایش قیمت گاز در جهان است. شواهد مبین آن است که مجمع برای تبدیل شدن به یک کارتل در بازار گاز با موانع متعددی روبه رو است. درعین حال، کشورهای عضو می¬توانند در عرصه¬های مختلفی با یکدیگر همکاری داشته باشند. در این رساله ضمن بررسی پتانسیل مجمع در بازار گاز، امکان تبدیل شدن این نهاد به یک کارتل گازی مطالعه می¬شود. همچنین، راهکارهایی برای همکاری کشورهای عضو و همچنین، استراتژی ایران در مجمع ارائه می¬شود. نتایج مطالعه مبین آن است که این نهاد علیرغم داشتن سهم فراوان از ذخایر و تجارت گاز در جهان، به دلیل وجود برخی موانع از قبیل ناهمگنی کشورهای عضو، ساختار نامناسب مجمع، وجود قراردادهای بلندمدت و نظایر آن حداقل در کوتاه¬مدت امکان تبدیل شدن به کارتل یا هر نهاد قیمت گذار دیگر را در بازار گاز را ندارد. ولی درهرحال کشورهای عضو می¬توانند با یکدیگر همکاری¬های متعددی جهت کاهش هزینه¬های صادرات و افزایش نفوذ در بازار گاز انجام دهند. در تحلیل مسئله فوق در این رساله از رویکرد نظریه بازی¬ها استفاده می¬شود. بدین منظور با استفاده از مدل¬های ریاضی و مبانی بازی¬های هم کارانه، هزینه ترانزیت و تعرفه صادرات گاز حداقل شده است. هدف دیگر رساله، تدوین استراتژی ایران برای حضور در این مجمع و به طور عام در بازار گاز است. برای این منظور، از روش تحلیلی ماتریس سوات استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان¬دهنده آن است که در صورت همکاری کشورهای عضو براساس الگوی پیشنهادی در رساله: ۱) سهم و قدرت مجمع در بازار گاز افزایش خواهد یافت. ۲) هزینه و هزینه فرصت صادرات گاز از طریق خط لوله برای برخی از مسیرهای صادراتی کاهش خواهد یافت. ۳) هزینه صادرات گاز طبیعی مایع شده کاهش خواهد یافت. ۴) جایگاه ایران در مجمع و جایگاه مجمع در بازار گاز ارتقاء خواهد یافت. ۵) با اجرای سازوکار سهمیه¬بندی پیشنهادی امکان افزایش قیمت گاز در بلندمدت وجود دارد. همچنین، مهم ترین استراتژی پیشنهادی برای ایران توسعه زیرساخت¬های ترانزیت و افزایش حجم صادرات است.