بررسی موانع پیاده سازی حکمروایی خوب شهری در ایران( مطالعه موردی شهر تربت حیدریه)

بخش عمده ای از مشکلاتی که شهرها با آن درگیر می باشند، به ساختار مدیریتی شهرها باز می گردد و باید آنها را در ساختار مدیریتی شهرها ریشه یابی نمود. امروزه مدیران شهری به دنبال الگویی هستند تا مشکلات مدیریتی شهرها را کاهش بدهد. یکی از الگوهایی که در این مسیر توجه صاحبنظران را جلب نموده است الگوی حکمروایی خوب شهری می باشد. این الگو با شاخص هایی چون قانونمندی، پذیرابودن و پاسخگویی، شفافیت، مشارکت، مسئولیت پذیری، اثربخشی و کارایی، جهت گیری، عدالت و برابری و بینش راهبردی شناخته می شود. با توجه به اینکه شهرهای ایران نیز با مشکلات متعددی درگیر می باشند، این الگو به عنوان یکی از الگوهایی که می تواند مرهمی بر این مشکلات باشد شناخته می شود. بر این اساس هدف اصلی تحقیق آن است که موانع پیاده سازی الگوی حکمروایی خوب شهری در سیستم مدیریت شهری ایران شناسایی شوند و در حد توان راهکارهایی برای برداشتن این موانع پیشنهاد شود. برای دستیابی به هدف مطرح شده به مطالعه وضعیت و جایگاه شاخص های حکمروایی خوب شهری در سه بخش مجزا پرداخته شد. در بخش اول به بررسی جایگاه شاخص های حکمروایی خوب در قوانین بالادستی جمهوری اسلامی ایران( قانون اساسی، قوانین برنامه پنج ساله توسعه، قانون شوراها و قانون شهرداری ها) پرداخته شد. با بررسی های انجام شده مشخص گردید که در تمامی قوانین به برخی شاخص ها اشاره شده است. به شکلی که جایگاه شاخص های حکمروایی در قوانین برنامه پنج ساله توسعه و بویژه دو برنامه چهارم و پنجم مناسب می باشد. اما در زمینه قانون اساسی، شوراها و شهرداری ها شرایط شاخص های حکمروایی از نظر کمی و کیفی مطلوب نمی باشد. در بخش دوم به بررسی ارتباط بین ساختار مدیریت شهری در ایران و پیاده سازی الگوی حکمروایی خوب شهری پرداخته شد. بر اساس مطالعات انجام شده چند نکته پیرامون ساختار مدیریت شهر قابل بیان است:1- ارکان بالادستی تأثیرات بسیاری بر مدیریت شهر ها دارند و از قدر ت عمل نهادهای محلی مدیریت شهر مانند شهرداری و شورای اسلامی شهر کاسته شده است.2- طرح های مصوب برای اجرا در شهرها در سازمان های بالادستی تهیه و تصویب می شوند و در اختیار سازمان های محلی برای اجرا قرار داده می شوند.3- عدم وجود مدیریت یکپارچه شهری. همه این مطالب گویای آن است که تمرکز گرایی در ساختار مدیریت شهری ایران وجود دارد و از حیث ساختار مدیریت شهری شرایط برای رسیدن به حکمروایی خوب مناسب نمی باشد. در بخش سوم به بررسی وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری در شهر تربت حیدریه از دیدگاه شهروندان و کارشناسان، مدیران سازمان های مدیریت شهری پرداخته شد. در این قسمت با استفاده از پرسشنامه به بررسی نظرات دو گروه پرداخته شد. نمونه آماری شهروندان 383 نفر با استفاده از آلفای کرونباخ تعیین گردید. نمونه آماری کارشناسان و مدیران 170 نفر در نظر گرفته شد. اطلاعات گردآوری شده از طریق پرسشنامه ها وارد نرم افزار spss گردید. ابتدا به بررسی درصد نظرات هر دو گروه پیرامون گویه ها در قالب جداولی جداگانه پرداخته شد و نظرات در مورد هر یک از گروهها به صورت درصد بیان گردید و میانگین کلی نظرات هر دو گروه پیرامون هر یک از شاخص های حکمروایی و میانگین حکمروایی کل برای هر یک از دو گروه بیان شد. میانگین حکمروایی کل در نظرات شهروندان13/2 و در نظرات کارشناسان و مدیران60/2 می باشد. با استفاده از آزمون رگرسیون خطی چندگانه به تبیین نقش و اهمیت هر یک از شاخص های حکمروایی در حکمروایی کل از دیدگاه هر دو گروه پرداخته شده است. بر این اساس در هر دو گروه شاخص عدالت و برابری دارای بیشترین نقش و اهمیت بود. بر اساس مطالعات صورت گرفته باید گفت وضعیت شاخص های حکمروایی در ساختار مدیریت شهری فعلی ایران چندان مطلوب نمی باشد و در زمینه های مختلف قانونی، ساختاری و اجرایی مشکلاتی بر سر راه پیاده سازی این الگو وجود دارد. در انتها ی چند راهکار برای بهبود وضع موجود پیشنهاد گردیده است که از مهمترین این راهکارها می توان به این موارد اشاره کرد: بازنگری در قوانین مرتبط با مدیریت شهر از جمله قانون شهرداری ها و شوراها، تدوین قانونی جدید برای شهرداری ها متناسب با شاخص های حکمروایی خوب، تهیه منشور حقوق شهروندی برای شهروندان ایرانی وتهیه بک برنامه جامع و هماهنگ میان تمامی سازمان های دخیل در مدیریت شهری اشاره نمود. در نهایت امر باید گفت مهمترین راهکار برای سسیستم مدیریت شهری حضور فعال و سازنده مردم در مدیریت شهرها می باشد.