تحلیل سیاست گذاری اجتماعی در ایران (مطالع? قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی)

نقش و جایگاه دولت در حوز? تدوین سیاست های اجتماعی را می توان یکی از مهم ترین دگرگونی ها در ساخت و کارکرد دولت در دوران مدرن دانست. سیاست گذاری اجتماعی به نوعی هم متأثر از نوع نسبت میان دولت و جامعه بوده و هم بر این نسبت اثر گذاشته است. ازاین رو، تحلیل سیاست گذاری از یکسو این موضوع را بررسی می کند که سیاست ها تحت تأثیر چه عواملی، طی چه فرایندی و چگونه شکل می گیرند، و از سوی دیگر، محتوای سیاست ها را به لحاظ ارزش ها و رویکردهای غالب تحلیل می کند. در پژوهش حاضر قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی مطالعه شده است. این قانون در راستای انتظام بخشی و به نظم درآوردن سیاست ها، برنامه ها و فعالیت های حوز? رفاه و تأمین اجتماعی طراحی شده است. متناسب با پرسش چرایی و چیستی نظام جامع، در چارچوب رویکرد تحلیل ناعقلانی از ابزارهای نظری مربوط به تحلیل زمینه، فرایند و محتوای سیاست گذاری استفاده شده است. رویکرد تحلیلی ناعقلانی در بررسی سیاست ها به مولفه هایی نظیر قدرت، سیاست، و بافت شکل گیری سیاست حساس است و در تفسیر به برنامه ریزان و مشارکت کنندگان در سیاست گذاری توجه دارد و در فهم و تمایز میان شیوه های سیاست گذاری بر روش های تفسیری مبتنی است. ازاین رو، رویکرد روش شناسی پژوهش نیز از نوع تفسیری است و بدین منظور، اسناد بالادستی و گزارش های مربوط به تدوین لایح? نظام جامع و مذاکرات مجلس شورای اسلامی در زمان تصویب لایحه مطالعه و تحلیل شده است و با 43 نفر از کارشناسان، مدیران میانی، و مدیران عالی در سازمان های اصلی حوز? رفاه و تأمین اجتماعی مصاحبه، و درنهایت برای سازمان دهی و توصیف داده های اولیه و ثانویه از روش تحلیل مضمونی استفاده شده است. براساس یافته های پژوهش، ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در فرایند تدوین با انواعی از چالش های رویکردی و سازمانی مواجه بوده، که این چالش ها بر محتوای نظام نیز اثر گذاشته است. همچنین در فرایند تدوین و تصویب، هدف نظام جامع در گذر از سطوح مختلف سیاست گذاری دچار دگردیسی شده است. انواعی از متغیرهای زمینه ای، ماهیتی و ساختاری نیز بر نهادینه نشدن نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی اثر گذاشته اند.