بررسی اثرات کشندگی و زیر کشندگی امواج مایکروویو روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus fabricius (coleopthera: chrysomelidae) و ارزش غذایی لوبیا چشم بلبلی linnaeus vigna unguiculata

سوسک چهار نقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus fabricius یکی از آفات مهم انباری در سراسر جهان است که از دانه های بقولات مختلف به ویژه لوبیا چشم بلبلی vigna unguiculata linnaeus تغذیه می کند و خسارت زیادی را به بار می آورد. در مطالعه حاضر، اثر پرتو دهی با امواج مایکروویو روی مراحل زیستی تخم، لارو مسن، شفیره و حشرات کامل نر و ماده سوسک چهار نقطه ای حبوبات در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. امواج مایکروویو مورد بررسی دارای فرکانس 2450 مگاهرتز و 5 سطح قدرت 90، 180، 360، 600 و 900 وات بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در تمام مراحل رشدی، ارتباط مثبتی بین مدت زمان پرتو دهی و میزان مرگ و میر وجود داشت. همچنین با افزایش توان امواج مایکروویو مدت زمان لازم برای رسیدن به حداکثر تلفات کاهش یافت. مقایسه ی حساسیت مراحل زیستی مختلف سوسک چهار نقطه ای حبوبات بر اساس مقادیر شاخص lt50 نشان داد که تخم حساس ترین و شفیره مقاوم ترین مرحله زیستی در برابر پرتو دهی با امواج مایکروویو بود. مقادیر lt50 علیه تخم در اثر توان های 90 تا 900 وات به ترتیب بین 600/4 تا 37/1 ثانیه و علیه شفیره به ترتیب بین1749/6 تا 62/0 ثانیه متغیر بود. نتایج نشان داد که اگرچه جنس نر به امواج مایکروویو در مقایسه با جنس ماده حساس تر بود ولی بر اساس شاخص متوسط زمان پرتو دهی کشنده 50 درصد (lt50)، این تفاوت حساسیت معنی دار نبود. مقادیر lt50 علیه افراد نر در اثر توان های 90 تا 900 وات به ترتیب بین 674/8 تا 41/4ثانیه و علیه افراد ماده به ترتیب بین 741/5تا 47/2 ثانیه متغیر بود. بررسی اثرات زیر کشندگی امواج مایکروویو، تأثیر معنی داری روی نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) و طول عمر حشرات کامل را نشان نداد. ولی اثر پرتو دهی روی طول کل دوره رشدی مراحل نابالغ حشرات نسل f1 معنی دار بود. همچنین اثر متقابل پرتو دهی × سن حشرات والد، روی میزان تخم ریزی و میزان ظهور حشرات کامل نسل f1 معنی دار بود. بررسی اثرات جانبی امواج مایکروویو نشان داد که پرتو دهی دانه های لوبیا چشم بلبلی با امواج 900 واتی سبب کاهش 0/8 درصدی چربی و 2/48 درصدی پروتئین شد. با توجه به اثرات کشندگی قابل ملاحظه امواج مایکروویو روی مراحل زیستی سوسک چهار نقطه ای حبوبات، توصیه می شود با مدیریت مناسب مدت پرتو دهی از اثرات سوء جانبی آن روی کیفیت غذایی مواد انباری کاسته شود. بر اساس نتایج این پژوهش، استفاده از امواج مایکروویو به عنوان یک روش ایمن جایگزین ترکیبات شیمیایی جهت کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات توصیه می گردد.