بازنمایی شکاف نسلی در سینمای جنگ ایران

ارزشها و هنجارهای اجتماعی در هر جامعه ای از طریق انتقال از نسلی به نسل دیگر تداوم می یابد. بنابر این تداوم هر جامعه ای در گرو جریان انتقال فرهنگی در آن جامعه است. رسانه های دیداری و شنیداری به عنوان یکی از عوامل قدرتمند در جامعه پذیری نسل جوان امروز نقش موثری ایفاء می کنند. در بین رسانه های دیداری و شنیداری نقش سینما به دلیل نفوذ آن بسیار مهم است. سینما در درون متن اجتماعی و در تعامل با واقعیت های ملموس آن شکل می گیرد و پدیده های جاری در جامعه را در قالب تصویر، اندیشه و احساس می آورد تا مخاطبان و مردم را با ساختار اجتماعی جامعه ای که در آن زندگی می کنند، پیوند دهد یا برانگیزاند یا حتی به رفتار خاصی مقید کند. از طرفی تفاوت و شکاف نسل ها همواره در این رسانه دستمایه روایت داستان های گوناگونی بوده است؛ هم به واسطه قابلیت های دراماتیکی که در آن وجود دارد و هم به دلیل واقعیت پررنگ اجتماعی و خانوادگی این مسئله در جامعه معاصر. برخی فیلمهای سینمای دفاع مقدس در دهه هفتاد و هشتاد به شکاف بین نسل دفاع مقدس و نسل پس از آن و چالش های برآمده از تغییر شرایط به گونه ای نمادین پرداخته اند. اگر بپذیریم که سینما به عنوان یک رسانه جمعی نقشی دو سویه دارد، به این معنی که از طرفی واقعیتهای جامعه را به عنوان موضوع انتخاب می کند و آنرا بازنمایی می کند و از سوی دیگر خود اقدام به ساخت واقعیتها آنگونه که خود می خواهد، می کند، این سوال پیش می آید که چرا سینماگران جنگ به بازنمایی شکاف نسلی در فیلمهای جنگی می پردازند؟ این پدیده چگونه بازنمایی می شود و چه ویژگیهایی دارد؟ لذا برای پرداختن به بازنمایی شکاف نسلی در سینمای دفاع مقدس، فیلمهای "موج مرده" (کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا، سال 1379)، "به نام پدر"(کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا) "قارچ سمی"(کارگردان: رسول ملاقلی پور، سال 1380) و "مزرعه پدری" (کارگردان: رسول ملاقلی پور، سال 1381) انتخاب شدند. برای رسیدن به پاسخ این سوالات در این تحقیق از روش نشانه شناسی تلفیقی استفاده شد که در سطح اول از الگوی روایت بارت برای بررسی معنای ضمنی و آشکار سکانسهای مورد تحلیل استفاده و در سطح دوم الگوی سلبی و کادوری برای توصیف نشانه شناختی مبنای کار قرار داده شده است. در بخش نتیجه گیری پس از طرح تفاوت در ابژه های نسلی و بیان ابژه های متفاوت در هر یک از فیلمهای مورد بررسی، با استفاده از ایده آل تایپ ماکس وبر مدلهای تفسیری بر اساس داده های تحقیق طراحی گردید. این مدلها عبارتند از «زایایی فرهنگی؛ بحران نسلی»، «زایایی فرهنگی؛ بحران هویتی» و «ابهام در تأویل جمعی؛ نمادسازی فرافرهنگی». واژگان کلیدی: نسل، شکاف نسلی، بازنمایی، سینمای جنگ، نشانه شناسی.