بررسی رسوب شناسی ، ژئوشیمی رسوبی و رخسارههای رسوبی پلایای حوض سلطان با مطالعه مغزه ها

دریاچه حوض سلطان قم واقع در 85 کیلومتری جنوب غرب تهران با گستره آبگیر حدود 195 کیلومترمربع جهت مطالعه رسوبات تبخیری به لحاظ نزدیکترین دریاچه به تهران از ویژگی خاصی برخوردار است. حرکات کوهزائی و فوران های آتشفشانی در انتهای کرتاسه و ابتدای ائوسن منجر به تشکیل آتشفشان های ائوسن در شمال و بخش های مرکزی ایران، مخصوصاً در اطراف دریاچه حوض سلطان شده است. گسل خوردگی ناشی از فعالیت های آتشفشانی، منجر به تشکیل یک گرابن در منطقه شده که بعداً توسط دریاچه نمک پر شده است. این گرابن، سبب تشکیل حوضه بسته ای شده است که بطور جزئی توسط رسوبات تخریبی و تبخیری بصورت بین لایه ای پر شده است. به منظور بررسی چرخه رسوبی، تعیین دوره های خشکسالی و ترسالی، تعیین رخساره ها و زیرمحیط های رسوبی تعداد 9 مغزه با عمق بیشینه 700 سانتیمتر از بستر دریاچه با مغزه گیر دستی به قطر 5 سانتیمتر گرفته شد. نمونه های رسوب بدست آمده با استفاده از دانه بندی، کلسیمتری، xrd، میکروسکوپ نوری و الکترونی آنالیز شدند. بطورکلی، رسوبات دریاچه از نوع شیمیائی و تخریبی است. رسوبات بخش مرکزی دریاچه تقریباً تماماً شیمیائی (تبخیری و کربناته) و رسوبات حاشیه دریاچه، تخریبی– شیمیائی می باشند. کانیهای تشکیل دهنده رسوبات بستر دریاچه حوض سلطان شامل تخریبی (کوارتز، فلدسپات، کانیهای رسی، میکا، مگنتیت، هماتیت، آمفیبول، آناتاز، زئولیت و پیروکسن)، کربناته (کلسیت و به ندرت آراگونیت) و تبخیری (کلسیت، ژیپس، هالیت، انهیدریت، پلی هالیت، کارنالیت، تناردیت، باسانیت و هگزاهیدریت) می باشد. از بین این کانیها بیشترین فراوانی در زیرمحیط های رسوبی پهنه گلی نمکی و پهنه گلی به کانی کوارتز و کلسیت و در پهنه نمکی و دریاچه موقت به کانیهای تبخیری بویژه هالیت و ژیپس تعلق دارد. تیپ رسوبات بدست آمده از منحنی های دانه بندی شامل گل ماسه ای، گل، گل ماسه ای با کمی گراول، ماسه گلی با کمی گراول، گراول ماسه ای گلی و ماسه گلی می باشد. بررسی های گسترده صحرایی نشان می دهد که سه مرحله سیلابی، تبخیر و تغلیظ یونی و خشک شدگی برای پدید آمدن نهشته های تبخیری پلایای حوض سلطان موثر بوده است. بررسی ها نشان می دهد که 5 زیرمحیط رسوبی شامل پهنه ماسه ای، پهنه گلی، پهنه گلی نمکی، پهنه نمکی و دریاچه موقتی در این 9 مغزه وجود دارد. با توجه به نتایج آنالیز شیمیائی، تیپ شورابه دریاچه حوض سلطان از نوع na-ca (mg)-cl است و قابل مقایسه با دریاچه نمک بریستول و دریاچه بزرگ نمک آمریکا می باشد. بررسی کاتیونها و آنیونهای اصلی آب زیرزمینی، مقادیر هدایت الکتریکی (ec)، مجموع ذرات جامد خشک (tds) و سختی کل (th) نمونه های منطقه مورد مطالعه نامناسب بودن آب این منطقه برای مصارف شرب و کشاورزی را نشان می دهد. همچنین، بررسی فراوانی کاتیونها و آنیونها و نمودار پایپر، نشان می دهد که تیپ آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه غالباً na-cl-so4 می باشد.