بررسی ترکیب پذیری و نوع اثرات ژنی در هیبریدهای ذرت دانه ای در شرایط تنش شوری

افزایش بهره وری ذرت تحت شرایط تنش و شناسایی و معرفی ارقام و ژنوتیپ های متحمل به شوری می تواند نقش بسزایی در جبران کاهش عملکرد ناشی از تنش شوری داشته و به تولید اقتصادی این محصول کمک کند. با توجه به اینکه انتظار می رود ارقام و ژنوتیپ های ذرت به لحاظ تحمل به شوری تفاوت داشته باشند، لذا ارزیابی و غربالگری آن ها در شرایط شور می تواند گامی موثر در جهت معرفی برترین هیبریدها برای کشت در شرایط شور باشد. این تحقیق به منظور برآورد وضعیت ژنتیکی صفات کمی و اقتصادی مهم در ذرت تحت غلظت های مختلف تنش شوری، غربالگری ژنوتیپهای ذرت دانه ای برای تحمل به تنش شوری با استفاده از روش تلاقی لاین × تستر و بررسی و تعیین برخی صفات زراعی مهم و موثر بر عملکرد تحت تنش شوری انجام پذیرفت. 16 هیبرید به همراه 2 شاهد، زودرس (302ksc) و دیررس (704ksc) مورداستفاده قرار گرفتند، پس از یادداشت برداری و نمونه گیری و تجزیه وتحلیل های آماری صفات نتایج به دست آمده این گونه نشان داد که، هیبرید شماره 11(l22×k1264) در شرایط تنش شوری متوسط بیشترین عملکرد (1/3078کیلوگرم بر هکتار) را داشت که ممکن است به دلیل همبستگی مثبت این صفت با صفات وزن بلال، تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف دانه باشد. بین لاین ها در برخی صفات اختلاف معنی داری مشاهده شد که ممکن است به دلیل وجود نقش اثرات ژنی در کنترل صفات باشد. در بعضی از صفات بررسی شده در میانگین مربعات لاین × تستر نیز اختلاف معنی داری وجود داشت که معنی دار بودن این میانگین نشان می دهد که واکنش لاین ها با تسترهای مختلف برای صفات مربوطه متفاوت است و نیز حاکی از نقش اثر غالبیت و غیر افزایشی در کنترل صفات مذبور دارد، بنابراین درمجموع هر دو اثرات افزایشی و غیر افزایشی در کنترل این صفات نقش دارند. لاین l6 در هردو شرایط نرمال و تنش متوسط برای صفت عملکرد دانه ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری داشت و نیز تلاقی (l3×t1) برای صفت عملکرد دانه در شرایط تنش شوری متوسط دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری بود. بر اساس شاخص تحمل به تنش فرناندز (sti) هیبرید 10(l20×k3615/2) عملکرد بالاتری را هم در شرایط نرمال (1/2029) و هم در شرایط شوری متوسط (9/2545) نسبت به بقیه از خود نشان می دهد.به منظور برآورد اجزای واریانس ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی لاین های ذرت آزمایشی با استفاده از 8 لاین خویش آمیخته بعنوان لاین های مادری و 2 تستر بعنوان والدین پدری با استفاده از طرح تلاقی لاین × تستر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در دو محیط شوری (ec=5) و غیر شور اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی داری بین لاین ها در برخی صفات در هر دو محیط نشان داد. اختلاف معنی دار در میانگین مربعات لاین × تستر در شرایط غیر شور برای کلیه صفات به غیر از صفات تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل ،تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک مشاهده شد. در شرایط شور فقط در صفات تعداد کل برگ، تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل میانگین مربعات لاین × تستر غیر معنی دار بود. واریانس افزایشی برای صفات تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک در شرایط غیر شور بیشتر از واریانس غالبیت ارزیابی شد. لاین l6 با مقدار (785/1455) در شرایط غیر شور و (107/789) در شرایط شور دارای حداکثر عملکرد مثبت و معنی دار در ترکیب پذیری عمومی و تلاقی های (l4×t1=428/460 و l7×t1=703/363) در شرایط غیر شور و تلاقی (l3×t1=438/345) درشرایط شور دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری بودند. از کل تنوع موجود، سهم لاین ها و لاین در تسترها بیشتر از سهم تسترها بوده است که نشان دهنده انتقال تنوع از لاین ها به هیبریدها می باشد.