بررسی و توصیف گویش دهستان خارتوران

پژوهش حاضر که اولین بررسی زبان شناختی گویش خارتورانی است به بررسی و توصیف نظام آوایی، ساخت واژی و نحوی این گویش رو به نابودی احتمالی می پردازد. در نظام آوایی که شامل آواشناسی، دگرگونی های آوایی و واحدهای زبرزنجیری می شود، در گویش خارتوران، 22 همخوان، 6 واکه ی ساده و واکه ی مرکب /ow/ شناسایی شد؛ همخوان «h/ ح» دارای واج گونه ی [h?] است که در بعضی واژه ها شبیه حرف «ح» در زبان عربی تلفظ می شود. واج /v/ فقط در آغاز و میان واژه می آید و در بررسی های نگارنده، واژه ای یافت نشد که به این واج پایان یافته باشد. در بررسی دگرگونی های آوایی گویش، مشخص گردید که فرآیندهای آوایی «ابدالِ» واکه ای و «حذف» از بسامد بالایی برخوردارند. در ادامه روش های ساخت واژه، پیشوندها و پسوندهای رایج در گویش و ساختار جمله مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در بررسی روش ساخت انواع افعال و مقایسه ی آن ها با فارسی معیار، معلوم شد که تعداد افعال ماضی رایج در گویش نسبت به فارسی امروزی بیشتر و روش ساخت زمان آینده ی افعال، متفاوت است؛ همچنین تفاوت های موجود در شناسه ی افعال، ساخت فعل مجهول، نشانه ی مفعول و نشانه ی جمع با فارسی معیار را نشان می دهد. داده های این پژوهش از طریق مصاحبه، ضیط و ثبت سخنان گویشوران سالخورده ی بی سواد گردآوری شده است؛ نگارنده نیز که خود گویشور این گویش است از شم زبانی خود در انجام پژوهش بهره جسته است.