ارزیابی میزان بتولین و بتولینیک اسید، خواص آنتی¬اکسیدانی، فنول و فلاونوئیدکل در برخی گونه¬های جنگلی شمال ایران

گیاهان منبع طیف وسیعی از متابولیت¬های ثانویه می¬باشند. امروزه استفاده از عصاره¬های گیاهی یا متابولیت¬های ثانویه استخراج شده از گیاهان به عنوان آنتی¬اکسیدان¬ها در صنایع پزشکی، دارویی و صنایع غذایی کاربرد وسیعی پیدا نموده است. تعدادی از ترکیب¬های دارای خواص آنتی¬اکسیدانی به عنوان متابولیت¬های ثانویه توسط گیاهان ساخته می¬شوند که از آن جمله می توان به ترکیب¬هایی نظیر فنول¬ها، فلاونوئیدها، ترپنوئیدها اشاره نمود. گونه¬های جنگلی حاوی مقدار زیادی از متابولیت¬های ثانویه هستند. در این پژوهش به بررسی خواص آنتی¬اکسیدانی گونه¬های توسکا ییلاقی، توسکا قشلاقی، ممرز، داغداغان، گردو، چنار، خرمندی، گلابی وحشی و ارزیابی میزان فنول و فلاونوئید کل و همچنین دو ترپنوئید بتولین و بتولینیک¬اسید در سه اندام برگ، شاخه و پوست پرداخته شد. نمونه های مورد مطالعه از جنگل¬های استان گلستان جمع¬آوری شد. ارزیابی خواص آنتی¬اکسیدانی با استفاده از dpph صورت گرفت. میزان فنول کل بر اساس روش رنگ سنجی folin-ciocalteu با استفاده از گالیک اسید به عنوان استاندارد محاسبه شد. برای محاسبه فلاونوئید کل از روش رنگ سنجی آلومینیوم کلرید و کوئرستین به عنوان استاندارد استفاده شد. ارزیابی دقیق بتولین و بتولینیک¬اسید با استفاده از دستگاه hplc صورت گرفت. نتایج به دست آمده در قالب طرح آشیانه¬ای با نرم¬افزار sas مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد درختان جنگلی دارای انواع مختلف متابولیت های ثانویه هستند و تفاوت متابولیت¬ها در گونه¬های مختلف و اندام¬های مختلف گونه¬ها در سطح بیش از 99% معنی¬دار است. بیشترین خواص آنتی¬اکسیدانی در کل در گونه ممرز با 99/74% دیده شد. گلابی وحشی در کل گونه¬ها، دارای بیشترین میزان فنول کل با 91/13 میلی¬گرم در گرم وزن خشک و فلاونوئید کل با 05/12 میلی¬گرم در گرم وزن خشک بود و بیشترین میزان بتولین و بتولینیک اسید به ترتیب در درختان توسکا قشلاقی با 08/3 و چنار با 94/2 گرم در صد گرم وزن خشک مشاهده شد. عصاره¬ی متانولی 80% نمونه¬های مورد مطالعه سطوح گوناگونی از فعالیت آنتی¬اکسیدانی از خود نشان دادند و منابع مفیدی برای تامین منابع طبیعی آنتی اکسیدانی اند. نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیبات ترپنوئیدی موجود در گونه¬های مورد مطالعه به خصوص گونه های توسکا می تواند در صنعت داروسازی هم به کار رود.