وضعیت جامعه زردشتی در ایران عصر اسلامی (از آغاز اسلام تا پایان عصر اول عباسی)

زرتشتیان یا مجوسان با توجه به آیات و احادیث اسلامی همانند یهودیان، مسیحیان و صابئیان جزء اهل ذمه به شمار میآمدند. با ورود دین اسلام به ایران، به ویژه در دو قرن اول، برای زرتشتیان در جامعه ی اسلامی، مقررات خاصی وضع شد که متناسب با شرایط و اوضاع حاکم بر جامعه، در طی زمان همواره متغیر بود و طبقِ خواست حاکمان، متحول و دگرگون می شد، به طوری¬که گاه با عقاید و باورهای زرتشتیان مدارا می شد و گاهی جنبه ی تعصب و سخت گیری به خود می گرفت. در دوره ی نخست عباسی، به دلیل حضور گسترده ی موالی و ایرانیان در تشکیلات حکومتی و اداری عباسیان، زرتشتیان به آزادی نسبی رسیدند. با این حال، تقریباً از اواسط قرن دوم هجری به بعد، به سبب بی-توجهی به آتشکده ها، آن¬ها رو به ویرانی نهادند و به تدریج به جای آنها مساجد ساخته شد. زرتشتیان ایران در همان سده¬های نخست اسلامی، فعالیت های گسترده ای در زمینه های فرهنگی، اقتصادی و ادبی انجام دادند و اگرچه این تلاش ها در ابتدا با هدف ضدیت با حاکمیت، تحقیر و تفاخرجویی اعراب بود ولی با گذشت زمان در جهت احیای فرهنگ و مفاخر ایران ِباستان صورت می گرفت و همین تلاش ها از عللِ شکوفایی تمدن اسلامی در دوره های بعد بود. در این پایان نامه، جامعه ی زرتشتیان در این قرون از جنبه هایی مانند برخوردهای اعراب با زرتشتیان، واکنش طبقات جامعه ی زرتشتی در برابر اسلام، توافق آنان با مسلمانان درچارچوب تنظیم عهدنامه ها، نهضت ها و شورش هایِ زرتشتیان و نومسلمانان زرتشتی در قالب های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی با پیش زمینه های این حرکت ها و میزان دستیابی آنان به اهدافشان بررسی شده است.