واکاوی همدید آماری تیپ های هوای ارومیه طی دهه های اخیر

از گامهای اساسی در راه شناخت آب و هوای یک منطقه، شناسایی تیپ¬های هوای موثر بر آن است، یک تیپ هوای همدید را می¬توان مجموعه¬ای از ویژگی¬های هواشناختی دانست که در زمان معین در یک مکان خاص مشاهده می¬شود. از مطالعات مهم در این راستا، یافتن روابط میان الگوهای گردشی با تیپ¬های هوا است. اقلیم¬شناسان زیادی از زمان گذشته تا حال حاضر به شناسایی تیپ¬های ¬هوا و کشف رابطه¬ی آن¬ها با الگوهای پراکندگی فشار یا الگوهای گردشی هوا پرداخته¬اند. از مهمترین اهدافی که در این پژوهش مدنظر گرفته شده است، عبارتند از: 1- شناسایی و واکاوی تیپ¬های هوای ارومیه و وردایی بسامد رخداد آنها طی دهه¬های اخیر 2- بررسی آرایش الگوهای گردشی جوی هنگام رخنمود هر کدام از تیپ¬های هوا.با توجه به اهداف این پژوهش دو فرضیه¬ی در نظر گرفته شده است که عبارتند از: 1- طی دهه¬های اخیر تیپ¬ هوای بارشمند ارومیه بسامد رخداد کمتری از خود نشان می¬دهند. 2- هر کدام از تیپ¬های هوا تحت تأثیر آرایش و پیکربندی خاصی از الگوهای گردش جوی رخنمود دارند.برای انجام این پژوهش داده¬های روزانه¬ی 34 سنجه¬ی مختلف جوی ایستگاه همدید ارومیه طی بازه¬ی زمانی 1/1/1961 تا 30/6/2013 استفاده شد. پایگاه داده¬ای در نرم¬افزار متلب به صورت آرایش ماتریس p_(m×n) تشکیل شد که ابعاد ماتریس اصلی 40×19174 می¬باشد که 6 ستون اول آن تاریخ شمسی و میلادی است. از تجزیه و تحلیل خوشه به روش ادغام وارد استفاده شد و از 11 نمایه¬ی کنترل کیفیت پراش درون¬گروهی برای سنجش و ارزیابی خوشه¬ها به کار گرفته شد. یافته¬های این پژوهش نشان داد که طبقه¬بندی کردن تیپ¬های هوا به 7 گروه بهینه¬ترین تفکیک به حساب می¬آید چرا که پراش درون¬گروهی در تفکیک یاد شده نسبت به سایر طبقه¬بندی¬ها کمینه است. تیپ هوای دوم با میانگین روزانه¬ی بارش 6/6 میلی¬متر در هر روز بارشی و احتمال رخداد بارش 7/65 درصد، پربارش¬ترین تیپ هوایی است که ارومیه تجربه می¬کند. تیپ هوای چهارم، گرم¬ترین، خشک¬ترین و کمبارش¬ترین تیپ هوایی است که در یک سوم روزهای سال در ارومیه رخنمود دارد. شاخص رخداد آن 89/0 و با ماندگاری 9 روزه پایسته¬ترین تیپ هوا است. در مقابل تیپ هوای سوم با شاخص رخداد 43/0 و مانایی 7/1 روز، گسسته¬ترین تیپ هوای ارومیه است. این تیپ هوا با فراوانی پیایی 1/21 درصد سازگارترین تیپ هوایی است که در پی تیپ هوای دوم رخنمود دارد. شاخص تنوع روزانه¬ی تیپ¬های هوا در ماه مارس از فصل زمستان به اوج خود می¬رسد و برابر با 69/0 است درحالیکه در برخی روزهای ماههای ژوئیه و اوت شاخص تنوع برابر با صفر است و بیانگر حاکمیت قاطع تیپ هوای چهارم است. همبستگی بین بسامد رخداد ماهانه¬ی تیپ¬های هوا با مقادیر سه سنجه¬ی بارش، دما و رطوبت نسبی به لحاظ آماری در سطح اطمینان 95 درصد معناداری است و این تأییدی بر طبقه¬بندی و یافته¬های پژوهش است.