بررسی نقش کنترل کننده های ساختاری بر جایگزینی و دگرشکلی کانسارهای کرومیت در مجموعه اولترامافیک-مافیک بخش غربی منطقه ده شیخ، جنوب ارزوئیه، استان کرمان

بخش غربی مجموعه اولترامافیک-مافیک ده¬شیخ (dumc) در منطقه اسفندقه در حدود 120 کیلومتری جنوب بافت در استان کرمان قرار دارد. این مجموعه اولترامافیک-مافیک بخشی از کمربند آمیزه¬ افیولیتی اسفندقه-فاریاب را تشکیل می¬دهد. ناحیه¬ اسفندقه از لحاظ ذخایر اقتصادی کرومیت با اهمیت است، ولی به-علت پیچیدگی¬ ساختارها، نحوه¬ جای¬گیری کرومیتیت و هم¬چنین ارتباط آن با ساختارهای منطقه مشخص نیست. در اکتشاف ذخایر کرومیتیت آلپی، مطالعه¬ دقیق کنترل کننده¬های ساختاری در مقیاس میکروسکوپی و ماکروسکوپی اهمیت زیادی در اکتشاف این ذخایر دارد. هدف از این مطالعه، تحلیل ساختاری مجموعه اولترامافیک-مافیک بخش غربی ده¬شیخ و بررسی نحوه جای¬گزینی و دگرشکلی توده¬های کرومیتیت است. این مجموعه از هارزبورژیت، دونیت، کرومیتیت، پیروکسنیت و لرزولیت تشکیل شده است. کرومیتیت¬ها بیشتر در بخش مرکزی این مجموعه در معادن کرومیتیت بزرگ (روباز) و کنار و اژدری (زیرزمینی) در سنگ میزبان دونیتی قرار دارند. طبق نتایج به¬دست آمده، مجموعه تحت تأثیر سه نسل¬ دگرشکلی قرار گرفته است. دگرشکلی درجه حرارت بالای d1 با تزریق دایک¬های پیروکسنیتی di1، تشکیل پهنه برشی شکل¬پذیر dsz1 راست¬بر با امتداد کلی شمال غرب-جنوب شرق و توسعه چین¬های بی¬ریشه f1در کرومیتیت¬های نواری مشخص می¬شود. دگرشکلی d2شامل تشکیل رگه¬های منیزیت v2 با امتداد کلی ne-sw، گسل¬های مزدوج راستالغز راست¬بر با مولفه معکوس f2b با امتداد کلی nw-se و گسل¬های رانده f2a با امتداد کلی ne-sw است. دایک¬های دونیتی di2با امتداد کلی ne-sw در این مرحله تشکیل شده¬اند. d3شامل تشکیل رگه-های منیزیت v3 در پهنه گسل¬های مزدوج راستالغز راست¬بر با مولفه عادی f3a با امتداد کلی ne-sw و گسل¬های عادی f3b با امتداد کلی شمال غرب-جنوب شرق گزارش می¬شود. طبق نتایج مطالعات ساختاری-ریزساختاری، مجموعه ده¬شیخ تحت تأثیر دگرشکلی حالت جامد درجه حرارت بالا و سپس دگرشکلی حالت جامد درجه حرارت پایین قرار گرفته است. تحت تأثیر این دگرشکلی¬ها، کرومیت¬ها به صورت صلب و شکننده و دونیت¬ها به¬صورت شکل¬پذیر عمل کرده¬اند. با توجه به شواهد ساختاری و ریزساختاری، عدم وجود دایک¬های دیابازی، گدازه¬های بازالتی با ساخت بالشی و توالی نهشته¬های پلاژیک نشان¬گر آن است که مجموعه اولترامافیک-مافیک ده¬شیخ به احتمال بخش پریدوتیتی یک توالی افیولیتی نئوتتیس را نشان می¬دهد. بنابراین، این مجموعه می¬تواند بیانگر تشکیل یک پوسته اقیانوسی نابالغ و ماحصل جای¬گزینی دیاپیرهای گوشته¬ای در یک رژیم تکتونیک کششی باشد. از دیدگاه ژئوتکتونیکی، لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی ("بلوک سنندج-سیرجان") در تریاس پسین-ژوراسیک پیشین شروع به فرورانش کرده است. در تریاس پسین در اثر برگشت به عقب لیتوسفر اقیانوسی، کشیدگی در بلوک سنندج-سیرجان باعث نازک شدگی پوسته و ذوب بخشی در این لیتوسفر قاره-ای شده است. در نتیجه دیاپیرهای گوشته¬ای ده¬شیخ به¬صورت جامد گرم به¬سمت بالا به¬درون "بلوک سنندج-سیرجان" صعود کرده¬ و جای¬گزین شده¬اند.