سیره امام علی (ع) در اجرای حکومت از دیدگاه نهج البلاغه

وجود دولت و حکومت از امور لاینفک زندگی بشر بوده است. در طول تاریخ حتی در جوامع ابتدایی بنحوی نوعی دولت جریان داشته است .و در این توجه به حکومت بشر به یک سری نظامات سیاسی دست یافته است. از نمونه های آن حکومت سلطنتی مشروطه، دموکراسی، کمونیسم و اقسام دیگر حکومت است که بر اساس دیدگاه آن جامعه به حکومت نوع آن انتخاب می گردیده است. از جمله مصادیق حکومت اسلامی، حکومت نمونه امیرالمومنین علی(ع)است. علی(ع) در حالی به عنوان حاکم جامعه اسلامی انتخاب شد.که دولت در نگاه او منهای خود محوری و سلطه گریمی باشد. در نگاه امیرالمومنین وجود دولت امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد .که مانع هرج و مرج و تباهی می گردد. از اصول حاکم در دولت علی(ع) عدالت اجتماعی و اقتصادی است. در دیدگاه امام علی(ع) جز از طریق عدالت نمی توان به اهداف دولت اسلامی دست یافت اهمیت دادن به عدا لت توسط امام به حدی بود، که ایشان را شهید راه عدالت می دانند .ذرات وجودی حضرت با عدالت آمیخته بود. دیگر اصل موجود در حکومت مولای متقیان آزادیهای مختلف می باشد. آزادی در چهارچوب قانون به طور مطلق که آزادی به طور مطلق در هر زمینه هرج و مرج و نابودی را به دنبال دارد. در حکومت امیرالمومنین(ع) مردم از جایگاه خاصی برخوردار هستند. امام به کارگزاران خود هشدار می دهد. که حرمت مردم را پاس بدارند .و به هیچ وجه به عزت و کرامت انسانی آن ها لطمه نزنند در منظر امام علی(ع) بین حاکم و مردم نوعی رابطه متقابل حاکم است .و هر یک در مقابل حقوق دیگری وظایفی را به عهده دارد ،که باید انجام دهد. امام علی(ع) علی رغم اتصال به علم الهی و در نتیجه عدم نیاز به مشورت از دیگران باز به امر مشورت با مردم اهمیت زیادی می داد. البته امام برای مشاور نیز شرایطی را مشخص می کند. که داشتن آن شرایط باعث مشورت باوی می گردد. از اصول حاکم در حکومت علی(ع) برخورد صحیح با دشمنان بود. امام در این برخورد به اسلام و مصالح دین توجه می کرد. و به بقاء خود و حکومتش توجهی نداشت .امام علی(ع) برخوردهای خود با اصحاب جمل و صفین و نهروان، دائم به یاران خود گوشزد می کرد که شروع کننده جنگ نباشند و حتی المقدور از آن دوری کنند و بعد از پیروزی نیز به آن ها ستم روا نمی داشت. در نگاه سیاسی امیرالمومنین شرایط و صفات زمامداران از اهمیت خاصی برخوردار است. به گونه ای که بقاء و نابودی جامعه به داشتن یا عدم داشتن این شرایط بستگی دارد . .امام در طی نامه ای که به مالک اشتر نوشته و در واقع مخاطب آن همه زمامداران اسلامی می باشد. تمامی اصول لازم برای اداره الهی جامعه را بیان می کند و به برخورد مناسب با تک تک اقشار جامعه توجه می دهد. ضرورت توجه به کارهای مردم و وقت گذاشتن بر آنها نظارت بر قضاوت و دیگر کارگزاران حکومت همه و همه در این نامه گرانقدر آورده شده است.