بررسی تطبیقی شرایط اقتصادی، اجتماعی بهره برداران اراضی وقفی و غیر وقفی منطقه مورد مطالعه: دهستان فضل نیشابور

کشاورزی شغلی است که به وسیله آن اولین نیاز جامعه یعنی مواد غذایی تهیه می شود. به همین دلیل اولین عامل در اعمال نقش انسان بر بستر زمین و به تبع آن ایجاد نظام های بهره برداری بوده است. در کشور اسلامی ایران، یکی از مفاهیم همراه و مرتبط با زمین و آب، وقف می باشد که از زمان ورود اسلام به ایران در ادوار مختلف مورد توجه قرار گرفته است. به ویژه بعد از اصلاحات ارضی و با تغییر نظام مالکیت، عده ای دارای زمین شدند و البته عده ای نیز که بدون زمین بودند به ناچار به نصفه کاری و کار برای دیگران و اجاره زمین پرداختند. در این بین عده ای نیز به کار بر روی اراضی اوقافی مشغول شدند که بعضا متولی حاضر و در غیر این صورت، زیر نظر اداره اوقاف اجاره خط تنظیم می شد. از آنجایی که اداره اوقاف شخصا و مستقلا نمی تواند از مالکیت خود بهره برداری نماید بهترین روش جهت کسب درآمد برای موقوفات، واگذاری املاک موقوفه به صورت اجاره دهی می باشد. با این کار علاوه بر کسب درامد برای موقوفه، زمینه اشتغال برای افراد فراهم می گردد همچنین باعث رونق اقتصادی در روستاها نیز می شود و از طرف دیگر اثرات اجتماعی متعددی نیز در جوامع روستایی به دنبال دارد. بر این اساس در این پژوهش به بررسی تطبیقی شرایط اقتصادی، اجتماعی بهره برداران اراضی وقفیو غیر وقفی دهستان فضل نیشابور پرداخته شده است. در این راستا از روش¬های مختلف گردآوری اطلاعات(اسنادی، کتابخانه¬ای، کاوش¬های اینترنتی و مطالعات میدانی) استفاده گردید. سپس اطلاعات به دست آمده با روش¬های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه ی آماری در نظر گرفته شده تعداد 7 روستای دهستان فضل شهرستان نیشابور می باشد. در این روستاها حدود 270 مورد بهره بردار وقفی وجود دارد، که براساس فرمول n0 که از این تعداد 101مورد بهره بردار وقفی به صورت تصادفی برای نمونه انتخاب گردید که جامعه هدف را تشکیل می دهند، برای تحقق اهداف تحقیق 101 مورد زمین دار غیر وقفی(جامعه شاهد) مد نظر وافع شدند؛ در مجموع 202 بهره بردار مورد بررسی قرار گرفت و بررسی تطبیقی بین دو مورد(بهره برداران وقفی و غیر وقفی) به لحاظ شاخصهای اجتماعی و اقتصادی انجام گرفت. نتایج مطالعات حاکی از آن است که بین اراضی وقفی و غیر وقفی به لحاظ اقتصادی تفاوت معنا داری وجود دارد و بهره برداران وقفی به لحاظ شاخصهای(کیفیت مسکن، استفاده از وام و اعتبارات دولتی، درآمد خالص، عملکرد محصولات، مکانیزاسیون، استفاده از نهاده های جدید کشاورزی و یکپارچگی اراضی) نسبت به بهره برداران غیر وقفی برتری دارند. از لحاظ اجتماعی نیز وضعیت شاخصهای(اعتماد، مشارکت، رضایت از زندگی، مهاجرت و امنیت) بین بهره برداران وقفی به مراتب بهتر از بهره برداران غیر وقفی است.