جایگاه و کارکرد نهاد وزارت در عهد مسلمانی ایلخانان

در عصر حاکمیت مغول¬ها در ایران، دو گرایش عمده¬ی سیاسی وجود داشت، یکی گرایش گریز از مرکز که بر مبنای ساختار حیات ایلی بی¬توجهی به جامعه و اقتصاد را در دستور کار داشت و دیگر گرایشی که نگاه متمرکزی به سیاست و اقتصاد داشت. گرایش اول از ماهیت نظامی حکومت ایلی مغول و نقش محرز اشرافیت ایلی ناشی می¬شد و گرایش دوم از سنن دیرپای جامعه ایرانی متأثر بود. این گرایش دوم از سوی جریانی هدایت می¬شد که نهاد وزارت در رأس آن قرار داشت و تمامی همّ خویش را معطوف به مهار رفتار مغول¬ها و تعدیل نگاه آن¬ها به اقتصاد و جامعه می¬کرد. نهاد وزارت که از همان آغاز شکل¬گیری حکومت ایلخانان، نقش فعال خود را در عرصه¬های مختلف حیات مردم قلمرو ایلخانان نشان داد، همراه با کارکردهای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خاص خویش، سهم زیادی در تثبیت حکومت ایلخانان و تعامل مسلمانان و مغول¬ها و سرانجام اسلام¬پذیری ایلخانان ایفا کرد. در عصر مسلمانی ایلخانان نیز نهاد وزارت در تثبیت قدرت ایلخانان، ثبات و امنیت حکومت، اداره نظام دیوانسالاری و اصلاح امور، خدمات آموزشی، علمی- فرهنگی، عمرانی و سازندگی و از این قبیل کارکردها، نقش مهمی ایفا کرد و وزرای سرشناسی پا به عرصه گذاشتند. در این پژوهش جایگاه و کارکردهای نهاد وزارت در سیاست، اقتصاد و جامعه عصر مسلمانی ایلخانان بررسی می¬شود و سهم این نهاد در برتری گرایش ایرانیان نسبت به حکومت و اقتصاد مورد بررسی قرار می¬گیرد.