عملکرد سورگوم (sorghum bicolor l.) تحت تاثیر شوری آب آبیاری و رقابت علف هرزkochia indica

در شرایط شور مشابه شرایط غیر شور، علف¬های هرز تولید گیاهان زراعی را با رقابت برای منابع ضروری کاهش می¬دهند. جهت تعیین تاثیر تراکم علف هرز kochia indica و شوری آب آبیاری بر عملکرد ماده خشک، ارتفاع و ترکیبات شیمیمایی و بیوشیمیایی سورگوم و k. indica، یک آزمایش دوساله انجام شد. تیمارها شامل سطوح شوری آب آبیاری: 2 (شاهد)، 6، 10 و 14 دسی¬زیمنس بر متر و تراکم مختلف k. indica شامل 0/0، 5/2، 3/3/ و 0/5 بوته در متر مربع بودند. همچنین به منظور پیش¬بینی عملکرد ماده خشک سورگوم، شوری خاک و رطوبت خاک تحت شرایط شور و غیر شور، داده¬ها در مدل saltmed ارزیابی شدند. علاوه بر این، یک آزمایش کنترل شده جهت ارزیابی میزان سبزشدن بوته¬های k. indica تحت رژیم¬های مختلف حرارتی، شوری و عمق کاشت انجام شد. تیمارها شامل 5 رژیم حرارتی روز/شب: 20/10، 25/15، 30/20، 35/25 و 40/30 درجه سانتی¬گراد با طول دوره روز 12 ساعت، 5 سطح شوری: 2، 6، 10، 14 و 18 دسی¬زیمنس بر متر و قرار دادن بذر بر روی سطح خاک (0 میلی¬متر) و عمق¬های 5، 10 و 15 میلی¬متر بودند. نتایج نشان داد که در هر سطح شوری، افزایش تراکم علف هرز k. indica،با کاهش در عملکرد ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول سورگوم همراه بود. میزان آستانه تحمل به شوری سورگوم از نظر عملکرد ماده خشک در 1/4 دسی¬زیمنس بر متر بدست آمد. افزایش هر واحد شوری بیشتر از این میزان، عملکرد ماده خشک را به مقدار 5/10% کاهش داد. عملکرد ماده k. indica خشک تحت تاثیر سطوح شوری آب آبیاری قرار نگرفت. غلظت نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلسیم، سدیم و کلر برگ به میزان معنی¬داری بیشتر از مقادیر اندازه¬گیری شده در سورگوم بود. شاخص محتوی کلروفیل در سطوح شوری 6، 10 و 14 دسی¬زیمنس بر متر 23، 32 و 40% کمتر از شاهد بودند. افزایش در شوری آب آبیاری با افزایش در دمای سایه¬انداز همراه بود. دمای سایه¬انداز در شوری 14 دسی¬زیمنس بر متر 6/13% بیشتر از شاهد بود. شوری آب آبیاری به میزان معنی¬داری فعالیت آنزیمی را هم در سورگوم و هم k. indica افزایش داد.تفاوت معنی¬داری بین میزان عملکرد ماده خشک و دانه اندازه گیری شده و پیش¬بینی شده مشاهده شد: اگرچه تفاوت بین میزان عملکرد دانه اندازه¬گیری شده و مشاهده شده در شوری 6 دسی¬زیمنس بر متر معنی¬دار نبود. اختلاف میانگین مطلق بین مقادیر ماده خشک اندازه گیری شده و پیش-بینی شده سورگوم در سطوح شوری 2، 6، 10 و 14 دسی¬زیمنس بر متر به ترتیب 7/0، 7/0، 3/0 و 9/0 تن در هکتار بود. محتوی آب خاک در عمق¬های مختلف خاک بیشتر از میزان¬های اندازه¬گیری شده پیش¬بینی شد. اختلاف بین میانگین مقادیر اندازه¬گیری شده و پیش¬بینی شده محتوی آب خاک در 0/0-3/0، 30/-6/0،6/0-9/0 و 0/0-9/0 متر عمق خاک به ترتیب 02/0، 04/0، 02/0 و 03/0 مترمکعب بر متر مکعب بودند. همچنانکه شوری افزایش یافت اختلاف بین میانگین مقادیر اندازه¬گیری شده و پیش¬بینی شده محتوی آب خاک افزایش یافت. اختلاف بین مقادیر اندازه¬گیری شده و پیش¬بینی شده شوری خاک در عمق¬های 0/0-3/0، 30/-6/0،6/0-9/0 و 0/0-9/0 متر معنی¬دار نبود. شاخص تطابق ویلموت (willmott) برای مقادیر اندازه¬گیری شده و مشاهده¬شده شوری خاک در عمق¬های مختلف خاک بین 92/0 تا 96/0 بود. مقادیر خطای میانگین مربعات استاندارد شده نیز بین 18/0 تا 23/0 بود. این نتیجه-گیری می¬شود که با واسنجی درست، مدل saltmed به ترتیب توانایی پیش¬بینی خوب و نسبتا خوب شوری و محتوی آب خاک در سطوح مختلف شوری آب آبیاری دارد. اگرچه مدل saltmed شوری خاک را در عمق¬های مختلف خاک به خوبی پیش¬بینی کرد، لیکن تطابق ضعیفی بین مقادیر اندازه¬گیری شده و پیش¬بینی شده محتوی آب خاک در عمق¬های مختلف خاک مشاهده شد. تطابق ضعیفی بین مقادیر عملکرد ماده خشک و دانه اندازه¬گیری شده با پیش¬بینی شده در سطوح مختلف شوری مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان سبز گیاهچه¬ها به ترتیب در دمای روز/شب 25/15 و 40/30 درجه سانتی¬گراد مشاهده شد. شوری باعث کاهش درصد سبز نهایی به میزان 9، 22، 36 و 57% در شوری¬های 6، 10، 14 و 18 دسی¬زیمنس بر متر در مقایسه با تیمار 2 دسی¬زیمنس بر متر شد. سبزشدن به میزان 30، 44 و 72% با کاشت بذر در عمق¬های 5، 10 و 15 میلی¬متر در مقایسه با قراردادن بذر در سطح خاک کاهش یافت. نتیجه¬گیری می¬گردد که k. indica می¬تواند به عنوان یک علف هرز مشکل¬زا حتی در شرایط با شوری بالا، جاییکه توان رقابتی سورگوم کاهش می¬یابد، محسوب گردد.