بررسی درصد اسانس و اجزای تشکیل دهنده آن، خاصیت آنتی اکسیدانی و ترکیبات فنولی گیاه دارویی پونه سای انبوه (nepeta glomerulosa boiss.) در مراحل مختلف رشد فنولوژیک

به منظور بررسی ویژگی های اکولوژیک گونه دارویی پونه سای انبوه (nepeta glomerulosa boiss)، مطالعات مختلفی در سال 1392 انجام شد. به این منظور مطالعات به سه دسته شامل مطالعات در عرصه های طبیعی، مطالعات آزمایشگاهی و گلخانه ای تقسیم شدند. در مطالعات طبیعی، خصوصیات فیتوشیمیایی از قبیل درصد اسانس و اجزای تشکیل دهنده آن، خواص آنتی اکسیدانی و همچنین میزان ترکیبات فنولی گیاه در سه مرحله ی مختلف رشدی شامل مرحله ی رشد رویشی، مرحله ی گلدهی و مرحله ی بذر دهی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که میزان و درصد هر یک از ترکیبات اسانس در طول دوره های مختلف رشدی، متفاوت می باشد. درصد اسانس گیاه n. glomerulosa در سه مرحله ی رشد رویشی، گلدهی و بذردهی با توجه به وزن خشک نمونه، به ترتیب میزان 71/0، 4/0 و 14/0 درصد بود. در هر یک از اسانس های مراحل پیش از گلدهی، گلدهی و بذردهی به ترتیب 55، 53 و 53 ترکیب شناسایی شد، که ژرانیل استات ( 64/16 ، 18/18 و 44/24 درصد)، ژرانیول (80/10 ، 37/11 و 39/12 درصد)، کاریوفیلن اکساید (30/8 ، 52/10 و 66/6 درصد)، هومولن اپوکساید ii ( 97/7 ، 11/7 و 59/2 درصد)، آلفا - پینن (74/4 ، 13/4 و 72/6 درصد)، لیمونن (09/4 ، 85/3 و 71/4 درصد) و 8،1- سینئول (40/3 ، 61/4 و 76/3 درصد) ترکیب های اصلی اسانس را تشکیل می دادند. مقایسه ی درصد اسانس گیاه n. glomerulosa در مراحل مختلف رشد نشان داد که هرچه از مرحله ی رشد رویشی به سمت بذردهی پیش میرویم از درصد اسانس گیاه کاسته می شود. عمده ترین ترکیبات فنولی شناسایی شده در عصاره ی این گونه شامل گالیک اسید، کلروژنیک اسید و catechin بودند. غلظت های مختلف عصاره ی n. glomerulosa خاصیت آنتی اکسیدانتی بسیار کمی از خود نشان دادند به طوری که می توان گفت این گونه فاقد خواص آنتی اکسیدانتی می باشد. مطالعات آزمایشگاهی نیز شامل مطالعات بر روی خصوصیات جوانه زنی بذر در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای بود. نتایج نشان داد که بیشترین درصد جوانه زنی بذور و میانگین زمان جوانه زنی در دامنه ی حرارتی 20 تا 25 درجه ی سانتی گراد بود و بیشترین سرعت جوانه زنی نیز در همین دامنه ی حرارتی به دست آمد. افزایش درجه حرارت از 25 درجه ی سانتی گراد باعث کاهش معنی دار درصد و سرعت جوانه زنی شد. در مورد درجه حرارت های متغیر روز و شب نیز مشخص شد که بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی بذور این گیاه در درجه حرارت متغیر روز و شب 30/20 و 20/10 درجه ی سانتی گراد به دست آمد. بررسی ها نشان داد که دمای پایه ی جوانه زنی برای این گونه 15، دمای بهینه 22 و دمای بیشینه ی جوانه زنی 46 درجه ی سانتی گراد می باشند. نتایجی که برای تاثیر سرما و نیترات پتاسیم بر بهبود ویژگی های جوانه زنی این گونه به دست آمد، به این صورت بود که نیترات پتاسیم بر سرعت جوانه زنی اثر معنی داری نشان نداد، اما افزایش مدت زمان قرار دادن بذور در دمای 5 درجه ی سانتی گراد، باعث افزایش سرعت جوانه زنی شد. همچنین در مطالعاتی که بر روی تکثیر از طریق بذر انجام گرفت، جوانه زنی بسیار خوب بذور (تقریبا 85 درصد) مشاهده شد. اما گیاهچه های حاصل از بذر از استقرار خوبی برخوردار نبودند، به طوریکه فرآیند انتقال آن ها موفقیت آمیز نبود.