مطالعه تحمل به خشکی برخی ژنوتیپ های پیشرفته گندم نان

به منظور بررسی تحمل به خشکی 20 ژنوتیپ گندم نان در دو شرایط دیم و آبی، تحقیق حاضر در سال زراعی 92-91 در سه تکرار و در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. ارزیابی صفات در قالب صفات زراعی، مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ¬های مورد بررسی در هر دو شرایط تنوع قابل ملاحظه¬ای دارا بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین دو شرایط آبی و دیم تفاوت معنی¬دار از نظر صفات مورد بررسی وجود دارد. تجزیه همبستگی بین شاخص¬ها و عملکرد دانه نشان داد که شاخص¬های mp، gmp و sti به دلیل همبستگی بالا با عملکرد می¬توانند در گزینش ژنوتیپ¬ها استفاده شوند. بر اساس اکثر شاخص¬ها ژنوتیپ¬های 10، 3 و 2 مقاوم¬ترین ژنوتیپ¬ها و ژنوتیپ 9 و 8 حساس¬ترین ژنوتیپ¬ها معرفی شد. نتایج حاصل از بررسی صفات بیوشیمیایی نشان داد که میزان فعالیت آنزیم¬های پراکسیداز، کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در محیط دیم بیشتر از آبی است. بر طبق نتایج حاصل از مولفه¬های اصلی، دو مولفه اصلی شاخص¬ها، انتخاب شدند که در مجموع 16/94 درصد از کل تغییرات داده¬ها را توجیه کردند، مولفه اول 56/56 و مولفه دوم 6/37 درصد از واریانس کل را تبیین کردند. طبق نتایج تجزیه خوشه¬ای، ژنوتیپ¬ها در هر دو شرایط دیم و آبی در پنج گروه قرار گرفتند. نمودار بای پلات نشان داد که ژنوتیپ¬های 10، 2، 3، 5، 15، 16، 17، 4 و 7 در مجاورت بردار¬های مربوط به شاخص¬های مهم مقاومت به خشکی قرار گرفتند، یعنی در واقع در ناحیه¬ای با پتانسیل تولید بالا و حساسیت پایین به تنش خشکی قرار داشتند. در این میان، ژنوتیپ¬های 5، 15، 16، 17 و 4 تمایل بیشتری به بردار مربوط به عملکرد دانه در شرایط تنش دارد و این مطلب نشان می¬دهد که ژنوتیپ¬های مذکور علاوه بر تحمل به خشکی، عملکرد بالایی نیز در شرایط تنش داشته است. نتایج حاصل از آزمون جوانه¬زنی نشان داد که ژنوتیپ 2 در اکثر صفات مورد بررسی، وضعیت مطلوب¬تری نسبت به سایر ژنوتیپ¬ها نشان داد و احتمالاً می¬توان آن را به عنوان ژنوتیپ متحمل به تنش در مرحله جوانه¬زنی در نظر گرفت و ژنوتیپ¬های 18، 19 و 20 نیز حساس¬ترین ژنوتیپ¬ها در این مرحله بودند.