کانی شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار مس دیان (جنوب دامغان)

کانسار مس دیان، در شمال پهنه ایران مرکزی، در کمان آتشفشانی ترود- چاه‏شیرین و در استان سمنان، در 90 کیلومتری جنوب شهرستان دامغان، واقع شده است. این کانسار شامل سه منطقه استخراجی سینه‎کار 1، سینه‎کار 2 و دیان می‎باشد که در داخل سنگ‎های ولکانیک- برش آندزیتیِ ائوسن، بصورت رگه‎ای و پرکننده فضای خالی قرار گرفته است. بر اساس مشاهدات صحرایی، بررسی های آزمایشگاهی (میکروسکوپی) و آنالیزهای شیمیایی xrd, xrf, icp, epma) ( مشخص گردید که: سنگ‎های دربرگیرنده کانسار تشکیل شده‎اند از آندزیت، تراکی-آندزیت، بازالت، تراکی- بازالت، تراکیت، توف و آگلومرا که بافت‎های غالب آنها شامل پورفیری، میکرولیتی پورفیری جریانی، جانشینی، بادامکی و ساخت بالشی (که معرف شرایط ولکانیکی می‎باشد) است. نمودار‎های نامگذاری شیمیایی آنها نیز طیف سنگی حدواسط تا بازی را نشان می‎دهند. بر اساس نمودار ژئوشیمیایی، سنگ‎های فوق در سری آلکالن تا کالکوآلکالن و در قلمرو جزایر قوسی، اقیانوسی و حاشیه فعال قاره‎ای قرار گرفته که فرآیند فرورانش به همراه آلودگی پوسته‎ای را نشان می‎دهند. نتایج بررسی عناصر نادر خاکی، حاکی از غنی‎شدگی عناصر lree نسبت به hree بوده که از ویژگی شاخص ماگمایی مرزهای صفحات همگرا است. همچنین غنی‎شدگی از عناصرlile و تهی‎شدگی در عناصر hfse بیانگر مناطق فرورانش می‎باشند. با بررسی ضرایب همبستگی عناصر موجود، مهم‎ترین عناصر همراه مس در این کانسار شامل روی، طلا و مولیبدن هستند. مهم‎ترین کانی‎های تشکیل دهنده کانسار شامل مالاکیت، کریزوکلا و کالکوسیت می‎باشند که بصورت پراکنده، فضای خالی، محل شکستگی ها، برش‎ها و حفرات موجود در سنگ درونگیر را پر کرده‎اند. مهم‎ترین پهنه‎های دگرسانی مشاهده شده عبارتند از: پهنه‎های آرژیلیکی، پروپیلیتیکی وسیلیسی هستند که بیشتر به حاشیه رگه‎ها و حفرات محدود می‎شوند. با بررسی کلیه خصوصیات کانی‏شناسی، بافتی و ژئوشیمیایی و مقایسه آنها با چندین کانسار مشابه در ایران (چاه‎گله، کلاته مهران، چاه‎موسی و ....) و جهان (شیلی، کانادا و آمریکا)، می‏توان کانسار مس دیان را در گروه کانسارهای مس رگه‎ای قرار داد.