ارزیابی مقاومت چند ژنوتیپ پسته به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی و رشد دانهالی

به¬منظور بررسی مقاومت چند ژنوتیپ پسته به تنش خشکی در مرحله جوانه¬زنی و رشد دانهالی، پژوهشی در قالب دو آزمایش جداگانه به اجرا درآمد. آزمایش اول در قالب طرح کاملاً تصادفی و بصورت فاکتوریل با دو فاکتور خشکی (پلی¬اتیلن گلیکول peg) در چهار سطح (صفر، 5/0-، 1- و 2- مگاپاسکال) و ژنوتیپ در هفت سطح (ابارقی، بادامی¬ریز زرند، قزوینی، سرخس، بادامی و فندقی تربت و بادامی نی¬ریز) در مرحله جوانه¬زنی به مدت سه هفته انجام شد. بعد از جمع آوری بذور ژنوتیپ¬های مورد نظر، صفات فیزیکی بذر شامل وزن بذر، وزن مغز، قطر و طول بذر اندازه¬گیری شدند. نتایج نشان داد که تفاوت¬هایی از لحاظ ابعاد بذر در بین ژنوتیپ¬ها وجود دارد به¬طوری که ژنوتیپ بادامی نی¬ریز بیشترین و ژنوتیپ سرخس از کمترین صفات فیزیکی بذر برخوردار بودند. نتایج آزمایش جوانه¬زنی نشان داد پارامترهای درصد، سرعت و یکنواختی جوانه¬زنی با افزایش سطوح خشکی کاهش و میانگین زمان جوانه¬زنی با افزایش سطوح خشکی افزایش یافت. با این حال واکنش ژنوتیپ¬ها به تنش خشکی در مرحله¬ جوانه¬زنی متفاوت بود به¬طوری که ژنوتیپ ابارقی و بادامی به ترتیب با 62/67 و 60 درصد بیشترین و ژنوتیپ بادامی تربت با 5/29 درصد جوانه¬زنی کمترین درصد جوانه¬زنی را نشان دادند. در ادامه، بذور جوانه¬دار ژنوتیپ¬های مقاوم به خشکی بر مبنای جوانه¬زنی در دو سطح خشکی 1- و 2- مگاپاسکال شامل ژنوتیپ¬های ابارقی، بادامی¬ریز زرند، قزوینی و سرخس به شرایط هیدروپونیک در محیط کشت پرلایت منتقل و دانهال-های حاصل به مدت چهل روز با محلول کامل هوگلند تغذیه شدند. آزمایش دوم به منظور ارزیابی مقاومت به خشکی دانهال¬های حاصل از مرحله جوانه¬زنی در قالب طرح کاملاً تصادفی و بصورت فاکتوریل با دو فاکتور خشکی در چهار سطح (صفر، 5/0-، 1- و 2- مگاپاسکال) و ژنوتیپ در چهار سطح (ابارقی، بادامی¬ریز زرند، قزوینی و سرخس) با چهار تکرار به مدت سه ماه انجام گردید. نتایج نشان داد تنش خشکی سبب کاهش وزن خشک شاخساره، ریشه، سطح برگ، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل، کارتنوئید، فلورسانس کلروفیل، پروتئین¬های محلول و افزایش درصد ریزش برگ، پرولین، گلایسین بتائین، قندهای محلول، ساکارز، ترکیبات فنلی، مالون¬ دی¬آلدهید و پراکسید هیدروژن نسبت به تیمار شاهد گردید. نتایج ضرایب همبستگی بین صفات فیزیکی بذر با صفات رویشی نشان داد که همبستگی معنی¬داری بین صفات فیزیکی بذر و با پارامترهای رویشی ژنوتیپ-های ابارقی، بادامی¬ریز و قزوینی وجود دارد به¬طوری که ژنوتیپ¬های با بذور سنگین¬تر وزن خشک ریشه و شاخساره بیشتری نشان دادند. بین صفات فیزیکی بذر و پارامترهای رویشی ژنوتیپ سرخس همبستگی معنی¬داری مشاهده نشد با توجه به بذر کوچکتر و رشد کمتر این ژنوتیپ در شرایط گلخانه این نتیجه قابل توجیه بود. ژنوتیپ بادامی¬ریز زرند با تجمع مواد و تنظیم کننده اسمزی بالاتر، بهبود روابط آبی و تولید وزن خشک بیشتر در شرایط تنش خشکی نسبت به سایر ژنوتیپ¬ها از مقاومت بالاتری به تنش برخوردار بود.