تاثیر محیط کالبدی بر تعاملات میان همسایگان (نمونه موردی: مجموعه های مسکونی استان گلستان)

امروزه کیفیت زندگی در محیط های مسکونی پایین آمده است و زندگی جمعی تبدیل به فردگرایی شده است و روابط میان همسایگان با ورود معماری و شهرسازی مدرن کاهش یافته است و ضرورت تحقیق در این باب را دوچندان می سازد. در این بین فضاهای باز که بستر وقوع رویدادهای اجتماعی در مجموعه های مسکونی می باشند، کاملا عمومی شده و زمینه لازم برای این تعاملات را فراهم نمی سازند. هدف این تحقیق بررسی دقیق مفهوم همسایگی (نه واحد همسایگی) در مسکن و سپس مشخص کردن نقش معماری در زمینه بخشی و اثرگذاری بر ایجاد این مفهوم می باشد. در این راستا مطالعه جامعی بر ادبیات موجود در شبکه علوم انسانی مرتبط با معماری صورت گرفته است. سپس هر یک از مفاهیم و نظریات اصلی بازگشایی شده و تعاریف مختلف نظریه پردازان دسته بندی شده اند. پس از آن مدل جامعی که در برگیرنده شاخص های تشکیل دهنده همسایگی باشند، ارائه شده است و در انتها جایگاه معماری در شکل گیری این مفهوم مورد بحث قرار گرفته است. هدف دیگر این تحقیق دستیابی به نحوه تحلیل فضای بینابینی در طراحی مجموعه های مسکونی از جهت تعاملات همسایگی است. در این راستا ابتدا ریشه یابی بحث در زمینه تاریخی صورت خواهد گرفت و انتقادات نسبت به فضاهای بینابینی در معماری و شهرسازی مدرن مطرح خواهد شد. سپس نگرش های مختلف در باب فضاهای بینابینی مطرح شده و تشریح خواهند شد. از میان انبوه نگرش ها چهار نگرش اصلی انتخاب و تحلیل دقیق خواهند شد. بعد از آن مفهوم محیط کالبدی که به هنگام تحلیل فضاهای باز مسکونی همپوشانی زیادی مفهوم فضای بینابینی دارد، بصورت مجزا مطرح می شود و ویژگیهای کالبدی فضای بینابینی در طراحی مجموعه های مسکونی در قالب مدلی ارائه خواهد شد. سپس میزان خلا در تحلیل هایی که منجر به کمک برای معماران (نه جامعه شناسان و روانشناسان) شده، مشخص خواهد شد. بعد از آن با استفاده از تئوری اکولوژیکی بارکر و نگاره های گروهی در جامعه شناسی و ترکیب آن دو روشی کیفی بر مبنای ثبت مشاهدات برای معماران ارائه خواهد شد. در این بین نگرش این تحقیق به فضاهای بینابینی با عنوان قرارگاه های همسایگی بینابینی مطرح شده و نحوه تحلیل داده های کمی بوسیله روش کیفی پیشنهاد می شود که منجر به رسیدن به روش تحقیق آمیخته تشریحی خواهد شد. جامعه آماری این تحقیق مجموعه های مسکونی استان گلستان می باشد. در بخش کمی با استفاده از ابزار پرسشنامه به پیمایش تعاملات همسایگی در مجموعه ها پرداخته شده است و برای هر مجموعه مسکونی با استفاده از شاخص های مطرح شده در ابزار تحقیق امتیازی حاصل شده است. در بخش کیفی با استفاده از قرارگاه های همسایگی بینابینی به ثبت محل وقوع رفتارهای شاخص در فضای بینابینی و ویژگی های کالبدی محیط اقدام شده است. ازین طریق نقش متغیرهای کالبدی محیط که موثر بر تعاملات همسایگی هستند، در مجموعه ها شناسایی شده و بر روی مجموعه های مسکونی با امتیاز بالاتر از حیث همسایگی تمرکز بیشتری شده است. در بخش نتیجه گیری یافته های تحقیق با یافته های سایر محققین مقایسه شده است و دستورالعمل هایی برای طراحان در رابطه با نحوه طراحی مجموعه های مسکونی که منجر به تعاملات مثبت همسایگی شود، ارائه شده و در انتها پیشنهادهایی برای ارگان های متولی ارائه گردیده است.