فرآیند شکل گیری و دگرگونی سکونتگاه های خودرو درون کلانشهر تهران نمونه موردی: محله گلابدره (امام زاده قاسم)

سکونتگاه های خودرو (غیررسمی) ، سکونتگاه هایی انسانی هستند که امکان لذت بردن از فرصت های زندگی شهری و استانداردهای کافی زندگی را برای ساکنین خود فراهم نمی کنند. این سکونتگاه ها بطور گوناگونی توصیف شده اند، مانند مناطق نه شهر و نه روستا، مراکز سکونتی برنامه ریزی نشده، کانون های جمعیتی که دارای رشد سریع جمعیتی باشد. سکونتگاه خودرو را می توان نوعی محل اسکان بدون برنامه-ریزی دانست که معمولاً مهاجران با خاستگاه روستایی در کنار و یا درون شهرها ایجاد می کنند. این سکونتگاه ها بازتاب فضایی-کالبدی پدیده «کنار گذاشتگی» یا به حاشیه رانده شدن بخشی از جامعه در شهرهای در حال توسعه اند. به رغم ظرفیت های بالایی که در این قبیل سکونتگاه ها از نظر تأمین مسکن و ارتقاء شرایط کیفی زندگی ساکنان آن وجود دارد رویکردهای موجود و اقداماتی که تا بحال در زمینه نوسازی و بهسازی این قبیل بافت ها انجام شده چندان امیدوارکننده نبوده اند که یکی از عمده ترین دلایل آن عدم توجه به فرآیند و چگونگی شکل گیری، شرایط و مراحل رشد و دگرگونی این سکونتگاه هاست؛ چرا که با علم به شرایط ایجاد و بلوغ این سکونتگاه ها می توان به راهکارهای موثری برای درمان این معضل شهری رسید. از این رو هدف این پژوهش شناسایی و تبیین مراحل کلی شکل گیری و تحول سکونتگاه های خودرو درون کلانشهر تهران می باشد. چارچوب مکانی این تحقیق محله امام زاده قاسم- گلابدره واقع در منطقه 1 شهرداری تهران می باشد. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش جهت جمع آوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی از طریق پرسشنامه، پرسه زنی و مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری نمونه این پژوهش، خانوارهای ساکن در محله می باشند.نتایج به دست آمده از تحلیل اطلاعات جمع آوری شده میدانی نشان می دهد سکونتگاه شهری امام زاده قاسم (گلابدره) دارای ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مختص به سکونتگاه های خودرو است که شکل گیری آن عمدتاً تابع دو مکانیسم «فقر شهری» و «مهاجرت» می باشد و کلیه مراحل شکل گیری اعم از هسته ابتدایی، مراحل گذار و انسجام را طی نموده است. بنابراین با تاکید بر برنامه ریزی اجتماع محور و توجه جدی و عمیق به مراحل شکل گیری و شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خاص در ایجاد این سکونتگاه می توان گامی موثر در ساماندهی محله و توانمندسازی اجتماعات آن برداشت. واژه های کلیدی: سکونتگاه های خودرو (غیررسمی)، فقر شهری، مکانیسم بازتولید، مراحل شکل گیری