بررسی و طبقه بندی سکه های اشکانی در موزه های رشت و بابل

با توجه به خیل عظیم سکه های باستانی و تاریخی در ایران ، متاسفانه منابع سکه شناسی در ایران ناچیز و جملگی تکرار مکررات هستند. دانش سکه شناسی در ایران به دلیل نبود امکانات بازدید و در دسترس قرار گرفتن سکه ها برای محققین جز با مشقات فراوان و همچنین عدم وجود سکه شناسی به عنوان دانشی مجزا و به عنوان رشته دانشگاهی مشخص در سطح آموزش عالی، همگام با معیار جهانی پیش نمی رود. یکی از ادوار مهم تاریخ ایران که از لحاظ مختلف قابل مطالعه می باشد ، دوره اشکانی یا پارتی است. دوره ای بس درخشان و پر عظمت که شاهان موسس آن توانستند با تدبیر ، دلاوری و شجاعت که خاصیت آن قوم ایرانی بود ، دست یونانیان و جانشینان اسکندر را از سرزمین ایران کوتاه نمایند و اساس و بنیان شاهنشاهی بزرگی را که پنج قرن دوام آورد ، پی ریزی کنند و شاهان بزرگ آن با وجود قدرت روز افزون امپراتوری روم و تهاجمات متعدد و جنگهای پی در پی موفق شدند سرزمین پهناور ایران را حفظ و حراست نمایند. (ملکزاده بیانی: 1385: 7). با این حال تصویر ارائه شده از پارتیان بر اساس منابع یونانی - رومی نارساست اما کشفیات جدید به خصوص سکه ها در خاک ایران این تصویر را کامل تر کرده است. منابع نخست فقط از دستاوردهای نظامی سخن می گویند ، حال آن که منابع دوم با روشن ساختن عناصر فرهنگی دید ما را نسبت به این دوره پنج سده ای فراخ تر می کنند. (ولسکی: 108). با در نظر داشتن کمبود مدارک روشن و معتبر از ایران عصر اشکانی که نقطه ضعفی بزرگ برای این دوره قریب به پنج سده ای است که بخش بزرگی از تاریخ ایران باستان را تشکیل داده ، اهمیت چشمگیر مطالعات سکه شناسی عصر اشکانی بیش از پیش ضروری و اجتناب ناپذیر جلوه می کند. با رونق کشف سکه های اشکانی در کاوش های علمی ایران و کشورهای همسایه تا حدود قابل ملاحظه ای خلا کمبود مدارک لازم از این دوره در حال جبران است و نگارنده هم به نوبت خود در این پایان نامه سعی بر این دارد تا با استفاده از همین مدارک معتبر و قابل اتکا که در سالیان اخیر کشف شده اما در دو موزه رشت و بابل به حال خود رها شده بودند، اندکی به روشن شدن اطلاعات وابسته به این آثار گرانبها بپردازد. باستان شناسان و سکه شناسان در مواجه با مسکوکات تاریخی پنج مرحله کار دقیق و تخصصی را در دستور کار دارند. این پنج مرحله شامل : سکه یابی ، تطهیر سکه ، تشخیص سکه ، طبقه بندی و انتشار است. سکه های مورد بحث در این رساله از مرحله اول و دوم عبور کرده و اگرچه تا حد امکان توسط موزه داران دو موزه رشت و بابل مورد کارشناسی قرار گرفته بود اما بار دیگر برای کارشناسی مجدد و جدی تر در اختیار نگارنده قرار گرفت تا در زمینه تشخیص دقیق، طبقه بندی مجدد و انتشار آن کوشش مجدد شود. پایان نامه ای که از نظر می گذرد در شش فصل نگاشته شده که در فصل اول به بیان مسئله، پیشینه تحقیق و مروری بر پرسش ها، فرضیات و روش تحقی پرداخته می شود. در فصل دوم به مختصری از تاریخ و جغرافیای ایران در زمان اشکانیان اشاره می کنیم و به وقایع مهم این دوران از بدو ورود خاندان اشکانی به عرصه سیاسی ایران تا سقوط آن ها به دست ساسانیان خواهیم پرداخت. فصل سوم به ویژگی های کلی مسکوکات اشکانیان اختصاص دارد و اشاره ای مختصر به انواع سکه های اشکانی بر اساس طبقه بندی جنس فلز این سکه ها خواهیم داشت. در فصل چهارم این پژوهش به طور مختص به تشریح ضرابخانه های تولید کننده سکه های اشکانی می پردازیم و در دو قسمت جداگانه به مکان یابی دقیق ضرابخانه های ایران کنونی و خارج از مرزهای ایران امروزی خواهیم پرداخت. فصل پنجم پایان نامه حاضر، قسمت اصلی پژوهش و مطالعه و بررسی دقیق سکه های اشکانی دو موزه رشت و بابل را در بر دارد و در این فصل به دقت به تشریح تک تک این مسکوکات با ارزش پرداخته خواهد شد.سر انجام در آخرین فصل پایان نامه (فصل ششم) با تنظیم نمودارهایی به تشریح نتایج کلی و ذکر دستاوردهای پایان نامه مورد نظر خواهیم پرداخت.