بررسی جایگاه کشاورزی چند کارکردی در معیشت پایدار روستایی: مورد مطالعه آبزیپروران شهرستان زاهدان

چالشهای ناشی از محدودیتهای اتکا به کشاورزی به عنوان فعالیتی مخاطرهآمیز، دلالت بر آن دارد که توسعهی روستایی نبایستی بر فعالیت سنتی کشاورزی متکی باشد. تنوع معیشتی میتواند گزیداری مناسب برای غلبه بر شرایط نامساعد زندگی در مناطق روستایی باشد. متنوع کردن اقتصاد روستایی بر مبنای منابع دست یافتنی به سمت فعالیتهای غیر کشاورزی، در تأمین راهبرد معیشت، بقاء و توسعه نقش دارد. منظور از تنوع معیشتی پدیدهای است که به واسطهی آن خانوارهای روستایی به سمت مجموعهای از فعالیتهای )تولیدی و خدماتی( برای دستیابی به زندگی بهتر میگرایند. تنوع معیشتی به عنوان راهبردی معیشتی، فرایند اقدام به فعالیتهای عدیده )زراعی، غیرزراعی، در سطح مزرعه یا خارج از آن( با هدف تأمین بقا و بهبود بخشی به داراییها )طبیعی، فیزیکی، انسانی، مادی و اجتماعی( برای ارتقاء استاندارد زندگی است. تنوع در سطح مزرعه مشتمل بر تولید محصولات زراعی جدید، پرورش دام، شکار، و آبزیپروری است. آبزیپروری یک منبع مکمل درآمدزایی برای خانوارهای روستایی است که در مقیاس خرد در اشتغالزایی و توسعهی روستایی نقش دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه کشاورزی چند کارکردی در معیشت پایدار روستایی کشاورزان آبزیپرور شهرستان زاهدان انجام شد. تحقیق حاضر از لحاظ نوع هدف کاربردی، از لحاظ میزان و درجه کنترل متغیرها، میدانی و به لحاظ روششناسی از نوع علی مقایسهای است. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر، پرسشنامه ساختارمند بود. این پرسشنامه مشتمل بر پنج بخش بود. در بخش زمینههای آسیبپذیری، به سنجش میزان آسیبپذیری پرورشدهندگان در برابر روندها، تکانهها و شرایط فصلی، در بخش دوم )منابع معیشت(، به بررسی میزان داراییهای فیزیکی، مالی، انسانی، اجتماعی و طبیعی پرورشدهندگان، در بخش سوم به بررسی ساختارها و فرآیندهای معیشتی و در بخش چهارم پرسشنامه به بررسی عوامل موثر بر پذیرش آبزیپروری که شامل نوع نگرش زیست محیطی، میزان ریسکپذیری، دانش فنی و نگرش زیستمحیطی افراد نمونه است، پرداخته شده است. در بخش آخر پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روایی پرسشنامه توسط پانل متخصصان تأیید شد. برای محاسبه اعتبار ابزار سنجش، مطالعهای راهنما خارج 0(. جامعهی آماری بر اساس فعالیت در / 0 تا 22 / از حوزهی مطالعه ترتیب داده شد )آلفای کرونباخ 11 آبزیپروری شامل کشاورزان آبزیپرور فعال و غیرفعال و نیز کشاورزان نپذیرندهی فعالیت آبزیپروری د شهرستان زاهدان است. نمونهی آماری نیز بر اساس جدول نمونهگیری کرجسی و مورگان شامل 151 خانوار بوده که 52 کشاورز آبزیپرور فعال از بین 52 آبزیپرور فعال و به همان نسبت 52 کشاورز آبزیپرور غیرفعال و 52 کشاورز نپذیرنده را شامل میشوند. بدیهی است اعضای نمونه بهطور تصادفی از بین جامعهی آماری انتخاب شدهاند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نسخهی 21 نرم افزارآماری spss و نرمافزار excel استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که، آبزیپروران فعال نسبت به دو گروه دیگر معیشت پایدارتری دارند. همچنین، وضعیت داراییهای پنجگانه معیشتی در کشاورزان آبزیپرور فعال در حال حاضر بهتر از دو گروه دیگر میباشد. این کشاورزان از لحاظ میزان حمایتهای مادی و معنوی ارگانهای دولتی و خصوصی، دانش فنی، ریسکپذیری و نگرش زیستمحیطی دارای میانگین بالاتری نسبت به دو گروه دیگر هستند. نتایج حاصل از تحلیل ممیزی پیشبینی کنندههای پذیرش آبزیپروری در کشاورزان آبزیپرور فعال و غیرفعال حاکی از آن است که قدرت ریسک بیشترین ضریب همبستگی را با متغیر معیشت در 0/ تابع ممیزی دارد ) 11 r= ( که این یافته معرف این است که این متغیر مهمترین عامل در تمیز کشاورزان آبزیپرور فعال از کشاورزان آبزیپرور غیرفعال میباشد و همچنین این متغیر، مهمترین 0/ عامل در تمیز کشاورزان آبزیپرور فعال از کشاورزان نپذیرنده میباشد ) 51 r= .)