مطالعه هم نویسندگی در مجلات علمی فارسی حوزه فنی و مهندسی ایران از سال 1380 تا 1389: روند رشد و رابطه آن با ضریب تأثیر

علیرغم تأکید بر رابطه بین چند نویسندگی و بهره وری علمی، هنوز میزان رشد مقالات و نویسندگان و رابطه آنها با چند نویسندگی و ضریب تأثیر نشریات حوزه فنی و مهندسی ایران ناشناخته است. از این رو، هدف پژوهش حاضر مطالعه کلان نگر رشد مقالات، نویسندگان و چند نویسندگی و رابطه آن با ضریب تأثیر مجلات علمی فارسی حوزه فنی مهندسی ایران از سال 1380 تا 1389 است. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی است و از روش های معمول علم سنجی برای انجام آن استفاده شده است. جامعه پژوهش را مقالات مجلات علمی -پژوهشی و علمی–ترویجی در حوزه فنی و مهندسی ایران در بازه زمانی 1380 تا 1389 تشکیل می دهد که 9296 مورد بود. این مقالات از طریق پایگاه های مختلف، مانند پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مگ ایران و آرشیو الکترونیکی نشریات گرد آوری شد. ضریب تأثیر مجلات مرتبط با این مقالات، از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام استخراج گردید. اطلاعات مربوط به نویسندگان آن مقالات از طریق مراجعه مستقیم به متن مقالات به دست آمد. این اطلاعات متشکل از نام نویسندگان و تعداد تویسندگان هر مقاله به تفکیک سال و مجله بود. در زمینه مطالعه رشد مقالات و نویسندگان و رابطه آن با چند نویسندگی، نمونه گیری صورت نگرفت و تمامی مقالات مورد توجه قرار گرفت. برای سنجش رابطه بین میانگین تعداد نویسندگان و ضریب تأثیر مجلات، به علت بالا بودن حجم کار از روش نمونه گیری بر اساس فرمول کوکران در سطح آلفای برابر با 05/0 استفاده شد. تعداد نمونه ها 2594 مقاله تشخیص داده شد. برای مقایسه دو مجله بالا و پایین میانگین ضریب تاثیر از جنبه پارامترهای شبکه، تمامی مقالات دو مجله مورد مطالعه در نظر گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از طریق آزمون های آماری صورت گرفت. برای مطالعه رشد مقالات و نویسندگان در طول زمان و رابطه آن با چند نویسندگی، با استفاده از نرم افزار اکسل، از آزمون رگرسیون بهره گرفته شد. مطالعه هم نویسندگی و ضریب تأثیر نیز بر اساس آزمون آنوا و مجذور کا با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس صورت گرفت. مطالعه ساختار شبکه هم نویسندگی مجلات نیز با روش تحلیل شبکه های اجتماعی و بهره گیری از نرم افزارهای راور ماتریس، یوسی نت و نت دراو بود. یافته های پژوهش نشان داد که رشد تعداد مقالات و هم چنین تعداد نویسندگان در نشریات علمی فارسی حوزه فنی و مهندسی ایران از رابطه نمایی مثبت تبعیت کرده است به گونه ای که ضریب رشد مطلق سالانه مقالات برابر با 183/1 و نویسندگان برابر 191/1 است. یافته های دیگر نشان داد که بین تعداد نویسندگان و تعداد مقالات طی سال های مختلف رابطه خطی مثبت وجود دارد اما رابطه محسوسی بین رشد تعداد نویسندگان و میانگین هم نویسندگی وجود ندارد. یافته ها هم چنین نشان داد که میانگین هم نویسندگی در بازه زمانی مورد بررسی تغییر محسوسی نداشته است. یافته های مرتبط با رابطه هم نویسندگی با ضریب تأثیر نشان داد که بین الگوهای تک نویسندگی و چند نویسندگی و ضریب تأثیر، در سال 1380و 1385 (اوایل و اواسط دوره) رابطه ای وجود نداشته اما در پایان دوره ده ساله یعنی سال 1389رابطه به وجود آمده است. پارامترهای شبکه برای دو مجله بالا و پایین ضریب تاثیر نشان داد که میانگین هم نویسندگی در هر دو مجله حدوداً 3 است. بین فراوانی مقالات و رتبه هر نویسند در هر دو مجله رابطه توانی وجود دارد و توان رشد آن ها از 5/0- بیشتر است. بین فراوانی مقالات هر نویسنده و مرکزیت رتبه وی، رابطه خطی مثبت وجود دارد که ضریب رشد حدوداً 5/0 می باشد. تراکم شبکه در این دو مجله حدود 006/0 است. با توجه به این که تعداد مقالات و نویسندگان رشد داشته است، میانگین هم نویسندگی رشدی نداشته است. تا سال 1389 نیز بین هم نویسندگی و ضریب تأثیر مجلات رابطه ای به وجود نیامده است. این نتایج نشان از چشم اندازی روشن برای رشد تعداد مقالات و نویسندگان و تأثیر هم نویسندگی، به عنوان یک عامل هم افزایی علمی در آینده دارد.