تصحیح،تحقیق و ترجمه نسخه خطی «خلق الکافر والغرض منه» از شیخ حر عاملی

شیخ حر عاملی (1033- 1104 ه.ق) به عنوان یکی از بزرگان عرصه ی علم و فقاهت شیعه، در نسخه خطی «خلق الکافرو الغرض منه» که به زیور طبع آراسته نشده به موضوع «خلق کافر» پرداخته و تلاش نموده تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا خداوند کافر را درحالی که اوصاف او در علمش معلوم بود، آفرید، مهلت داد و بر مومنین مسلط ساخت؟ این در حالی است که بعضی از معارف قرآن و حدیث مانند خلق از طینت خاص، قضا و قدر، مشیت و اراده ی الهی نیز به موضوع دامن زده و اعتقاد به جبر را تقویت می کند. بر این اساس نسخه خطی به هدف احیاء، استخراج و بررسی راه کار مولف، با مقابله پنج نسخه خطی به جامانده، بر مبنای مطالعه و دسته بندی مطالب آن، تحقیق، تصحیح و ترجمه شده است. در این تحقیق، با دقت در شیوه ی بیان مطالب و نظام بندی فصول رساله که به ارائه توأمان ادله نقلی و عقلی اهتمام نموده، معلوم شد مولف علاوه بر ارائه نظر خود، خواهان ارائه نظری مقبول در مقابل اختلاف دیدگاه ها می باشد. مولف در این راه با دو مشکل جدی: اختلاف در حجیت روایات اعتقادی و عدم تفاهم در تعریف و کارکرد عقل مواجه بوده است. این امر منجر می شود، وی برای رسیدن به هدف، ضمن رعایت مبانی علمی خود، رأی سایرین را نیز مورد توجه قرار دهد. در نتیجه مولف با استناد به قدر مشترک مقبول ادله نقلی و استفاده از «تواتر معنوی»، و قدر مشترک ادله عقلی و استفاده از محسوسات و بدیهیات که مورد قبول وجدان و فطرت است، به دنبال ارائه ی نظریه با حداقل اشکال به منظور قانع نمودن، ساکت کردن و یا به شک انداختن مخاطب می باشد. وی در این راه، مراحل سه گانه:1- اثبات نظر خود(امر بین الامرین) از راه رد نظریه رقیب(جبر و تفویض) 2- تعریف نظریه بر اساس معارف حدیثی 3- ارائه راه حل در موارد سکوت معارف حدیثی را طی نموده است. تعریف و پاسخ ارائه شده در این راه حل، امری حداقلی است که به دنبال حفظ ایمان و ایجاد پاسخ اقناعی در مواجه با شبهات می باشد. این راه حل، راه حلی عقلی در ارائه تعریف در مسائل مشکل اعتقادی است که بیان می کند در مواردی که امکان ارائه کامل تعریف و پاسخ بر اساس ادله نقلی وجود ندارد، عقلا چه باید کرد.