اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات زراعی منتخب استان آذربایجان شرقی

اقلیم پدیده ای است ناپایدار که ثبات، پایداری و عملکرد گیاهان زراعی و سازگاری آن ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد و چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم بر میزان رشد محصولات کشاورزی اثرگذار است. گندم و جو دیم از محصولات استراتژیک می باشند که همچون سایر محصولات کشاورزی تحت تأثیر پدیده تغییر اقلیم قرار دارند. در این راستا هدف از مطالعه حاضر بررسی اقتصادی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد گندم و جودیم در شهرستان های میانه، مراغه، اهر، تبریز و سراب در استان آذربایجان شرقی می باشد. داده های مورد نیاز به صورت سری زمانی برای دوره زمانی 91-1364 برای پنج شهرستان نامبرده استان آذربایجان شرقی جمع آوری گردید. توابع واکنش اقلیمی در قالب فرم های تابعی انعطاف پذیر ترانسلوگ و درجه دوم و انعطاف ناپذیر (خطی، کاب- داگلاس و ترانسندنتال) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج برآورد توابع عملکرد گندم دیم و جودیم به ترتیب برای شهرستان اهر به شکل کاب- داگلاس و خطی برآورد گردیدند. نتایج بررسی کشش های این دو تابع نشان داد که در این شهرستان گندم دیم نسبت به میانگین دمای دوره رشد و جودیم نسبت به میانگین حداکثر دمای دوره رشد بالاترین واکنش را نشان دادند. جهت برآورد توابع عملکرد گندم دیم و جودیم در شهرستان مراغه برای هر دو محصول از شکل خطی بهره گرفته شد. نتایج برآورد کشش های این دو تابع نشان داد که در این شهرستان گندم دیم نسبت به میانگین رطوبت دوره رشد و جودیم نسبت به میانگین دما در دوره رشد واکنش پذیرتر و حساس تر می باشد. در شهرستان میانه نیز به منظور برآورد توابع عملکرد گندم دیم و جودیم این شهرستان به ترتیب شکل خطی و کاب- داکلاس برآورد گردیده نتایج بررسی کشش های تابع نشان داد که هم گندم دیم و هم جودیم این شهرستان نسبت به میانگین دمای دوره رشد حساس می باشند. در سراب و تبریز نتایج برآورد توابع عملکرد گندم دیم و جودیم برای هر دو محصول به شکل خطی برآورد گردید. نتایج نشان داد که در شهرستان تبریز گندم دیم و جودیم هر دو نسبت به میانگین رطوبت دوره رشد واکنش پذیر می باشند و در سراب گندم دیم نسبت به میانگین رطوبت دوره رشد و جودیم نسبت به متوسط سرعت باد در دوره رشد واکنش پذیرتر و حساس تر می باشند. بر اساس نتایج حاصله می توان گفت که اقلیم و تغییرات آن به شدت عملکرد محصولات را تحت تأثیر خود قرار می دهد. در مقایسه شهرستان های منتخب استان با همدیگر برای این دو محصول می توان به این نتیجه رسید که گندم نسبت به بارندگی تجمعی، میانگین رطوبت و میانگین سرعت باد حساس تر از جودیم می باشد و جو دیم نیز نسبت به میانگین دما در دوره رشد و میانگین حداقل و حداکثر دمای دوره رشد حساس تر از گندم دیم می باشد.