بررسی تطبیقی طنز در اشعار نزار قبانی و عمران صلاحی

طنز یکی از انواع شعر غنایی است که ظهور آن در ادبیات فارسی بعد از انقلاب مشروطیّت و در ادبیات عرب بخصوص در دوره ی عبّاسی منشأ تحولات مهم در ادبیات فارسی و عربی گشته است. از شاعران معاصر در ادبیات عربی و فارسی که این شیوه را در سروده های خود برگزیدند، نزار قبانی و عمران صلاحی هستند که با آگاهی و جسارت تمام لبه ی تیز انتقادات خود را متوجه اجتماع بیمار و معایب آن کردند. از آنجا که دو شاعر تحت تأثیر جریانات سیاسی و تحولات اجتماعی قرار دارند، طنزهای آن ها عمدتاً در مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه نمود پیدا می کند که به شکل انتقادات مستقیم همراه با طعن و تمسخر است و با طعن و کنایه جنبه های نامطلوب رفتار بشری را به چالش می کشاند. پژوهش حاضر، ضمن بررسی مباحث نظری طنز، به بررسی و تحلیل تفاوت ها و تشابه های انواع سروده های طنز در اشعار دو شاعر معاصر سوری و ایرانی، نزار قبانی و عمران صلاحی پرداخته است. در این تحقیق معلوم شد طنز سخنی است انتقادی و خنده آور که به قصد اصلاح و تکامل جامعه بیان می گردد و با هجو و هزل تفاوت دارد. در طنز هدف خنده نیست، بلکه هدف چیزی شبیه هزل و استهزاء است، و به خاطر تأثیر و کارکرد آن، گرایش به طنز موثّرتر از زبان پند و اندرز است. نزار قبانی از مشهورترین شاعران و نویسندگان سوری است که در اوایل زندگی، اشعارش جنبه ی عاشقانه دارد اما بعد از شکست اعراب از اسرائیل محتوا و موضوع سروده هایش را به طور کلی تغییر داد و به بیان مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه ی خود و دیگر کشورهای عربی پرداخت. طنز وی عمیق و درون گرا و تلخ و گزنده است، که آن را در بسیاری از آثار جدی خود حفظ کرده است. عمران صلاحی نیز از شاعران و طنزپردازان بعد از انقلاب ایران است وی شاعری اجتماعی ست و گاه مخالفت های خود را با استبداد و بی عدالتی، در قالب طنز سیاسی و اجتماعی نشان داده است. طنز وی شاد است و از طریق آن حجاب از چهره ی مفاسد سیاسی، اجتماعی، مشکلات اداری و شهری، کنار می زند.