کفایت افشای معاملات با اشخاص وابسته و شناسایی انگیزه های این گونه معاملات

در بیشتر رسوایی های مالی، یکی از حوزه هایی که همواره کانون توجه و نگرانی بوده است، معاملات با اشخاص وابسته می باشد. یکی از عوامل سقوط شرکتها به استفاده هدفمند از معاملات با اشخاص وابسته و عدم افشای آنها در صورتهای مالی یا کافی نبودن افشای آنها مربوط می شود. در این تحقیق، انگیزه های معاملات با اشخاص وابسته با استفاده از مدل مسکاریلو (2010) و کفایت افشای معاملات با اشخاص وابسته با استفاده از چک لیست افشای تهیه شده طبق استاندارد حسابداری 12 ایران، بررسی شد. برای تشریح دلایل انجام معاملات با اشخاص وابسته دو تئوری متضاد (تئوری تضاد منافع در مقابل فرضیه معاملات کارا) وجود دارد. اما تا کنون شواهد تجربی برای ارائه تصویری روشن از انگیزه معاملات با اشخاص وابسته در ایران ارائه نشده است. طبق تحقیقات، در صورت وجود انگیزه فرصت طلبی، انتظار می رود مبلغ معاملات با اشخاص وابسته با متغیرهای سطح تمرکز مالکیت، نسبت ارزش بازار واحد تجاری به ارزش دفتری خالص دارایی-های آن، اندازه هیأت مدیره، درصد مدیران غیرموظف و تصدی هم زمان نقش مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره توسط یک نفر ارتباط داشته باشد. نمونه مورد بررسی، شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1385 تا 1389 می باشد. بررسیها نشان داد نشانه های فرصت طلبانه بودن این معاملات در محیط کسب و کار ایران قابل مشاهده است. نتایج حاصل از بررسی افشا نیز نشان می دهد میانگین افشای موارد عمومی از سطح افشای 50 درصد کمتر است، اما در خصوص سایر موارد افشا، سطح افشا بین 58 درصد تا 62 درصد متغیر می باشد. بررسی سایر موارد افشا به تفکیک اشخاص وابسته انجام شده است، اما نتایج به دست آمده نشان می دهد تفاوت قابل ملاحظه ای میان سطح افشای معاملات با اشخاص وابسته به تفکیک اشخاص وابسته، وجود ندارد.