عبادت و بندگی در صحیفه سجادیه

با بررسی هایی که در کتاب ارزشمند صحیفه سجادیه که به حق اخت القران نامیده شده است؛ صورت گرفت، مشخص شد عبادت و بندگی در این ادعیه مبارکه دارای جایگاه ویژه ای می باشد و امام (ع) به جنبه های گوناگون این موضوع پرداخته است. امام سجاد (ع) شأن کبریایی حق تعالی را عظیم تر از آن می دانند که کسی بتواند حق عبادت او را به جای آورد؛ از این رو می فرمایند: احدی از افراد هرچند در عبادت خداوند کوشا باشد نمی تواند حق عبادت خداوند را به جای آورد و شاکر ترین افراد از شکر حقیقی خداوند عاجز می باشد. امام سجاد (ع)می فرمایند: حضرت رب العالمین غنی بالذات است وهیچ نیازی به عبادت وپرستش بندگان ندارد. سید الساجدین (ع) در ضمن ادعیه خود در صحیفه بیان می دارند که عباداتی که خداوند بندگان را مکلف به انجام آنها کرده است در حد طاقت و توانایی ایشان می باشد؛ همان طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است:" لا یُکَلِّفُ اللهُ نفساً اِلّا وُسعَها" امام سجاد (ع) می فرمایند: خداوند بندگان را به وقت عبادات آزمایش می کند که چگونه رفتار می کنند وبدین صورت آنهایی را که مقید به انجام عبادات الهی در وقت فضیلت می باشند از پاداش و نعم افزون تری برخوردار می سازد. زین العابدین (ع) عمر طولانی را به شرطی که در راه عبادت و بندگی خداوند صرف شود از درگاه احدیت طلب می نمایند و با آن همه عبادت هایی که از حضرت ذکرشده است همواره اطاعت و بندگی خود را در برابر عظمت و بزرگی خداوند ناچیز ذکر می کنند. عبادت مقبول و شایسته درگاه الهی از نظر امام سجاد (ع) دارای شرایطی می باشد که عبارتند از : 1- عبادت وپرستش همراه با میل و رغبت. 2-عبادت همراه با اخلاص وبصیرت. 3- خضوع وخشوع وخوف از عظمت خداوند. 4- ثبات نیت در طاعت وعبادت. 5- طاعت وعبادت در سختی و آسایش امام سجاد (ع) بیان می دارند که انجام عبادت و پیروی از خداوند با توفیق و یاری خداوند محقق می شود؛ و اینکه انسان توفیق بندگی خداوند را پیدا کند خود لطفی است از سوی پروردگار. در صحیه سجادیه برخی از مصادیق عبادات نیز ذکر شده است که عبارتند از : نماز، دعا، روزه، حج، جهاد، زکات، ذکر، شکر، زیارت قبر پیامبر(ص)، اطاعت از پیامبر وائمه علیهم السلام، نیکی به پدر ومادر ورعایت حقوق آنان، امر به معروف و نهی از منکر و بیزاری از کافران و مشرکان. امام سجاد (ع) برخی از کارها و رذایل اخلاقی که مانع انجام عبادات یا آفت عبادات محسوب می شوند را در صحیفه بیان فرموده اند. آن حضرت اموری مثل چیرگی غم و ناراحتی، فقدان سلامتی و تندرستی و فقط به دنبال کسب و کار و امور مادی بودن را مانعی برای انجام عبادات ذکر فرموده اند. زین العابدین (ع) در ادعیه خود در صحیفه بیان می دارند که رذایل اخلاقی همچون ریا، استکبار و بزرگ شمردن طاعت، سستی وکاهلی، عجب و خود پسندی و منت گذاشتن آفات عبادات هستند و موجب حبط اعمال و از بین رفتن عبادت و بندگی انسان می شوند. در آخر آثار و نتایج عبادت از منظر صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار گرفت که مشخص شد امام سجاد(ع) عزت و شرافت حقیقی را در گرو عبادت و بندگی خداوند می دانند، و می فرماید: عبادت و بندگی موجب بی نیازی انسان از غیر خداوند می شود . از منظر صحیفه سجادیه پرستش و بندگی خداوند موجب دور شدن شیطان از انسان و رهایی از وسوسه های شیطانی است؛ و سبب رسیدن به پاداش الهی و مرتبه و مکان رفیع است؛ در مقابل ترک عبادت خداوند موجب هلاکت انسان وخارج شدن از حدود انسانیت می شود.