نگاه امام علی (ع) به فرهنگ جاهلیت

چکیده یکی از مباحث مهم به ویژه در نهج البلاغه مبحث جاهلیت است. واژه ی جاهلیت ریشه در قرآن دارد و مفسران برای آن معانی، مصادیق و کارکردهای متعددی بیان نموده اند. در بیانات امام علی(ع) نیز جهل و جاهلیت در زمان پیش از بعثت و پس از بعثت کاربرد فراوانی دارد. دقت در قرآن و نهج البلاغه و سایر متون اعم از تفسیری و تاریخی و... روشن مینماید که معنای اصلی جاهلیت تنها نادانی نیست، بلکه یک نوع حالت نفسانی است که از پیروی از غیر خدا ناشی میشود و حاکمیت مطلق الله را پذیرا نیست. پس جاهلیت شامل مفاهیمی چون سفاهت،تکبر، خشونت، عدم قدرت بر نفس، ناهنجاری و معانی دیگر میشود. مفهوم جاهلیت مکان و زمان مشخصی ندارد، بلکه در همه زمان ها و مکان ها میتواند جاری و ساری گردد و به طور کلی، یک مفهوم است که می تواند در طول زمان ها و مکان های مختلف مصداق داشته باشد؛ یعنی هر جامعه ای که معیارهای جاهلیت در آن مشاهده گردد، مصداق جامعه جاهلی است. از طرفی مسئله فرهنگ، از اساسی ترین مسأله های حیات بشری است که توجه به آن باعث سلامت و پیشرفت جامعه می گردد و غفلت از آن باعث از هم گسیختن و جایگزین شدن حکومت شیطان و تشکیل جامعه ی جاهلی می گردد. بررسی فرهنگ جاهلی باعث افزایش اطلاعات و به تبع عمل نمودن برخلاف رفتار و گفتارهای آنان و در نتیجه رسیدن به جامعه ای مطلوب است. نگارنده پژوهش بر آن است که به توصیف معنای لغوی و اصطلاحی جاهلیت پرداخته، آن گاه کاربرد جاهلیت در قرآن را تبیین نموده، آنگاه جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) را در بعد فرهنگی شامل ابعاد اجتماعی و اعتقادی و اخلاقی میگردد را بیان کند. در ادامه به جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) و تطبیق آن ویژگیها با زمان جاهلیت جدید پرداخته ایم. جاهلیت مدرن در مسأله های فرهنگی همان مسیر جاهلیت قبل از پیامبر و زمان پیامبر را می پیماید؛ و نتیجه ی این تحقیق آن است که فرهنگ جاهلی نه تنها در زمان های قبل و بعد از امام علی(ع) وجود داشته بلکه این رویه در تمام دوران ها وجود دارد و ما نباید همانند جامعه ی جاهلی زمان امام علی(ع) از آن غفلت کنیم چه بسا جاهلیتی که ما اکنون در آن قرار داریم، از جاهلیت زمان امام علی(ع) به مراتب بدتر باشد. پس ما باید به احکام خدا چنگ زده و خود را از هوی و هوسهای شیطانی دور کنیم که ریشه اصلی انحرافات بشری پیروی از این رذیله و دور شدن از خدا و بازگشت به جاهلیت قدیم می باشد و خود را به جامعه ای ایده آل و فرهنگ والا برخلاف جامعه و فرهنگ جاهلی تبدیل نماییم.