ارزشیابی سیستم آموزشی سازمان پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الزامات استاندارد بین المللی آموزشی iso10015

-1 مقدمه یکی از تحولات نمایان در حیطه مدیریت سازمان ها در جهان امروز، توجه و تاکیدی است که از طرف آن ها برای رشد و بهسازی مستمر نیروی انسانی شاغل در سازمان های متبوع خود با استفاده از راهکار آموزش، انجام می شود. بررسی های تاریخی مبین این حقیقت است که آموزش های تخصصی نیروی انسانی تا قبل از پیدایش نهضت مدیریت علمی در قرن 19 چندان مورد توجه نبوده و ضرورتی هم نسبت به این احساس نمی شد. اما با تحولات صورت گرفته در دو قرن اخیر و با تغییرات مداوم امور و پی در پی آن، افزایش درجه پیچیدگی تخصص ها و توسعه روزافزون رقابت ها، آموزش ضمن خدمت، به صورت یکی از اصول غیر قابل اجتناب در پیشرفت هر سازمانی به شمار می رود. امروزه بسیاری از شرکت های بزرگ و پر آوازه جهان نزدیک به یک سوم سود خالص سالانه را در راه آموزش کارکنان خود هزینه می کنند. (شهنوازی، 1384) امروزه با گذر از عصر صنعتی و اطلاعات و ورود به عصر دانش، با توجه به سرعت تغییـر تکنولـوژی ها و سیستـم های کاری سازمان ها، استفاده از فرآیند آموزش، قوی ترین ابزاری است کـه می تواند راه گشای سازمان ها جهت حضور و بقاء در عرصه بازارهای رقابتی باشد. اما افزایش کمی نفر ساعت آموزش و برگزاری دوره های مختلف آموزشی ، به تنهایی نمی تواند نشانگر کیفیت و به کار بستن آموزش های فراگرفته شده در سازمان باشد، بلکه این اثربخشی آموزش است که می تواند شاهدی دال بر ضمانت اجرایی دوره های آموزشی باشد. استاندارد iso 10015 از جمله استانداردهای سری 10000 و راهنمایی جهت طرح ریزی و سازماندهی فرآیند آموزش در سازمان ها می باشد. اجرای اثربخش سیستم مدیریت آموزش در آموزش در سازمان ها نیازمند تعهد مدیریت، تعهد آموزش گیرندگان و در نهایت تعهد آموزش دهندگان می باشد. با استفاده از راهنمای موجود در استاندارد iso 10015 سازمانها علاوه بر رفع نیازمندی، در مسیر تحقق یک سازمان یاد گیرنده حرکت می نمایند. (ویکی پدیا، 2007) در این پژوهش سعی شده است با معرفی استاندارد iso 10015 ، به بررسی فرایند آموزش در 6 مرحله پرداخته و با شناسایی روش های جدید به ضرورت و اثربخشی آموزش پرداخته و راهکارهای لازم جهت بهبود سیستم آموزشی را بیابد. 1-2 بیان مساله جهان وهر چه در آن است به سرعت در حال دگرگونی و تغییر است. سازمان ها وگردانندگان آنها به برکت دانش وتکنولوژی تحولی اعجاب انگیز دارند. وجود تفاوت بین عملکرد فعلی و عملکرد بهینه کارکنان همواره موضوعی بوده است که سازمان ها جهت رفع آن هزینه های هنگفتی را صرف رفع آن نموده اند برخی از این عوامل متاثر از عدم کفایت و صلاحیت کارکنان است و مسئله دیگر که بسیاری از مسئولان امر آموزش با آن مواجه هستند، تشخیص نادرست نوع نیازهاست. این اشتباه باعث می شود تا در صدد رفع موضوعی از طریق آموزش برآیند که اصلا نیاز آموزشی محسوب نشده و دلایل دیگری موجب بروز آن شده است. (خراسانی، 1380) بنابراین سازمان ها باید برای ارتقای سطح دانش، نگرش و مهارت کارکنان خود به برنامه ریزی آموزشی سالیانه بپردازند. از این رو، برخورداری از استانداردهای اطمینان بخشی که از نیازسنجی تا ارزشیابی برونداد را در بر مـی گیرند برای آن ها حیاتی می باشد. اجرای استاندارد سازی فرآیندهای آموزشی، یکی از رویه های نوین در ارتقاء بخشی به توانمندی کارکنان است تا بدین وسیله هم به نحو مقتضی پاسخگوی نیازهای مخاطبان شده و هم از سوی دیگر مانع از هزینه های نابجا گردد. آموزش های ارایه شده برطبق این روش از مسایلی است که دارای اهمیت بسیار زیادی است. در این باره مدیریت آموزش استانداردهای سازمانpmo به منظورافزایش اثربخشی فعالیتهای آموزشی و نیز حرکت در راستای جهت گیری های کلان سازمان با رویکردی اقتضایی و نظام مند - راهبردی، راهبردهای خود را در چارچوب استاندارد آموزشیiso10015 تحلیل وتدوین کرد. استاندارد iso10015:1999 به عنوان یک ابزار مدیریت کیفیت به مشخص کردن الزامات عملیاتی برای هر مرحله آموزش به کار گرفته می شود. مسئله عمده این است که برای سنجش اثر بخشی استاندارد آموزش بر اساس iso10015، تجارب سایر محققان استفاده شود، که به وسیله آن بتوان به هر چه کارآمدتر شدن آموزش ها دست یافت.(ابراهیمی قوام،1390) سازمان پتروشیمی به عنوان یکی از سازمان های مهم و کارآمد کشور که نقش مهمی در تامین بودجه و چرخاننده ی چرخه اقتصاد کشور دارا می باشد، از این رو تعیین میزان اثربخشی آموزش های ارایه شده در این سازمان از مسایلی است که دارای اهمیت بسیار زیادی است. استاندارد بین المللی iso10015 ملاک ارزشیابی در این پژوهش قرار خواهد گرفت. استاندارد iso10015 به عنوان یکی از مهم ترین و جامع ترین استانداردهای حوزه آموزش و بهسازی منابع انسانی سازمان ها مطرح می باشد و این استاندارد به لحاظ رویکرد در نیل به امور و برنامه های سیستمی در فرایند آموزش، متولیان آموزش سازمان ها را به واسطه جذابیت های فنی و منطقی آن، به استقرار استاندارد تشویق می نماید و همچنین ضرورت های ایجاد همنوایی بین المللی نیز یکی دیگر از عوامل توجه به استقرار این استاندارد در سازمان ها و صنایع خواهد بود. (نوری،1390،ص3) •ضرورت فرایند محور بودن امور مدیریت آموزش و بهسازی منابع انسانی - تدوین ساختار صحیح آموزش - ضرورت های بین اللملی - حفظ تمامیت مفهومی و عملیاتی حوزه آموزش - پرهیز از سلیقه زدگی در حوزه آموزش وبهسازی منابع انسانی - ایجاد مفاهمه بین المللی در مدیریت آموزش - وحدت آفرینی در اصول وتکثیر در اجرا - گسترش نوآوری های برنامه ریزی آموزشی - سازمان دهی صحیح منابع تجربه شرکت های موفق و کار آمد این موضوع را به اثبات رساند که استاندارد گرایی می تواند مبنای آموزش سازمان ها قرار گیرد. بر این اساس استاندارد آموزش iso10015 که توسط سازمان جهانی استاندارد (ایزو) تدوین شده است، متشکل از رهنمودهایی است که برای سازمان های آموزشی ارائه گردید تا آموزش های خدمت را بر آن اساس طراحی و برنامه ریزی کنند. مزیت این استاندارد در آن است که مولفه های جدیدی را برنامه ریزی و این دوره ها را مدنظر قرار می دهد که بسیار حائز اهمیت هستند و می توانند در اثربخشی و کارایی بهتر این دوره ها موثر باشند، مولفه های نظیر مشتری محوری، تبیین اهداف دوره ها به کارکنان، تاکید بر صلاحیت حرفه ای اساتید دوره ها، فراهم آوری امکانات و پشتیبانی های لازم، دادن فرصت لازم به کارکنان برای اجرای آموخته هایشان، ارزشیابی در سراسر دوره و مسائلی از این قبیل که با رویکردهای قبلی برنامه ریزی دوره های ضمن خدمت قدری متفاوت است. 1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق آموزش وبهسازی کارکنان یک امر حیاتی و اجتناب ناپذیر است. طبق بررسی ویلیام جیمز از دانشگاه هاروارد، کارکنان تنها با 20 تا 30% توانایی های خود کار می کنند. تحقیق ها نشان داده است که اگر کارکنان آموزش ببینند و به طور شایسته برانگیخته شود 80 تا 90 % از توانایی های خود را به کار می گیرند.) نوری وپیدایی،1389،ص14( "بررسی ها نشان داده است که آموزش، منجر به حفظ تداوم و تعالی سازمان ها می شود و یک بررسی 3 ساله در سنگاپور نشان داده که 17% شرکت های تجاری و صنعتی این کشور ورشکست شده اند و بررسی ها نشان داده که از این تعداد شرکت های ورشکسته، کمتر از 1% شرکت هایی بوده اند که برای کارکنانشان دوره های آموزشی برگزار کرده اند.") نوری،1389،ص13( اهمیت دیگر تحقیق، از منظر انتخاب الگوی استاندارد iso10015 می باشد. استاندارد بین المللی iso10015 می تواند در انواع سازمان ها به کار رود و نقش موثری در شناسایی و حل مسائل آموزشی سازمان ها، از جمله؛ فقدان معیار مناسب در تعیین اثربخشی برنامه ها و نیز معیارهای تعیین کننده جهت انتخاب بهترین رویکرد در طراحی دوره های آموزشی را داشته باشد. لذا انجام تحقیق پیرامون موضوع ارزشیابی سیستم آموزشی براساس الزامات استاندارد بین المللی آموزشی iso10015می تواند در شناسایی نقاط قوت وضعف دوره های آموزشی ضمن خدمت کارکنان که توسط پتروشیمی برگزار می شود، موثر باشد. این تحقیق می تواند باعث حفظ و بهبود شرایط اقتصادی شرکت پتروشیمی، خلق ثروت و ارزش افزوده سهم بازار، مزیت رقابتی در سازمان، انجام با کیفیت تر کارها، افزایش رضایت شغلی کارکنان، جلوگیری از انتقال آنان و در نهایت افزایش بهره وری سازمان گردد و سازمان با آسیب های آموزشی که مانع بهبـود کیفیـت آموزشی می باشد آشنا شده و در جهت رفع آن ها تلاش نماید. 1-4 جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق برای اولین بار ارزشیابی1 سیستم آموزشی سازمان پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الزامات استاندارد بین المللی آموزشی iso10015صورت می گیرد. همچنین این موضوع از تحقیق تاکنون بین کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه اجرا نشده بود. 1-5 اهداف پژوهش اصلی: ارزشیابی سیستم آموزشی سازمان پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الزامات استاندارد بین المللی آموزشی iso10015 . فرعی : 1. بررسی مولفه نیازسنجی و تدوین محتوای آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح نیازسنجی آموزشی لازم است. 2. بررسی مولفه کیفیت اجرای دوره های آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح کیفیت اجرای دوره ها آموزشی لازم است. 3. بررسی مولفه ارزیابی عملکردها در فرایند آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015 ، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح بخشیدن به ارزیابی عملکرد لازم است. 4. بررسی مولفه برنامه ریزی دوره ها در فرایند آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح برنامه ریزی برای دوره های آینده آموزشی لازم است. 5. بررسی مولفه بهبود بخشیدن استاندارد iso10015 در فرایند آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015 ، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح بهبود بخشیدن آموزشی لازم است. 6. بررسی مولفه میزان رضایت کارکنان در فرایند آموزش و بهسازی کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الگوی استاندارد iso10015، وشناسایی نقاطی که برای بهبود و اصلاح این میزان رضایت لازم است. 1-6 سوالات پژوهش سوال اصلی: آیا ارزشیابی سیستم آموزش مجموعه پتروشیمی کرمانشاه بر اساس الزامات استاندارد بین المللی آموزشی iso10015 می باشد؟ با توجه به بیان مساله و اهداف پژوهش، سوالات پژوهشی در 6 دسته ذیل ارائه می شود: 1. روش نیاز سنجی و تدوین محتوا در فرایند برنامه ریزی سیستم آموزش کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه چگونه است؟ 2. فرایند اجرای دوره های سیستم آموزش کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه با چه کیفیتی انجام می شود؟ 3. فرایند ارزشیابی و پایش سیستم آموزش کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه به چه نحوی انجام می شود؟ 4. فرایند برنامه ریزی در سیستم آموزش کارکنان شرکت پتروشیمی کرمانشاه با چه کیفیتی انجام می شود؟ 5. میزان بهبود بخشیدن استاندارد آموزش iso10015در سیستم آموزش شرکت پتروشیمی کرمانشاه چه مقدار می باشد؟ 6. میزان رضایت کارکنان از دوره های آموزش iso10015 در سیستم آموزش شرکت پتروشیمی کرمانشاه به چه مقدار است؟ متغیر مستقل: ایزو، استاندارد، استاندارد iso10015: 1999، استاندارد آموزشی، ارزشیابی. 1-7 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها: • ایزو الف) تعریف مفهومی: مخفف عبارت سازمان بین المللی استانداردسازی (یک موسسه بین المللی تعیین استاندارد) که متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان یک سازمان غیر دولتی است که به صورت گسترده به وضع استانداردهای کلی و جزئی در رابطه با هماهنگ کردن استانداردهای متفاوت جهانی می پردازد. (ویکی پدیا، 2007) ب) تعریف عملیاتی: منظور از ایزو در این تحقیق همان استاندارد iso10015: 1999 است. • استاندارد الف) تعریف مفهومی: پیروی کردن از یک الگو که منجر به نظم، قانون، قاعده، ضابطه، اطمینان و امثال آن می گردد. (باغبانی، 1385، ص 4) ب) تعریف عملیاتی: منظور از استاندارد در این پژوهش استاندارد بین المللی آموزش iso10015: 1999 است. • استاندارد iso10015: 1999 الف) تعریف مفهومی: ارتباط دهنده آموزش و ارزیابی با اهداف عملکرد سازمان می باشد و با تاکید بر بهبود مهارت ها وارتقاء دانش و رفتارهای مناسب در تمامی سازمان های خدماتی، تولیدی، صنعتی، بازرگانی و... کاربرد دارد. که از ویژگی بارز آن توجه به نیازسنجی فراگیر و فرایند آن است. (صباغیان، 1384، ص4) ب) تعریف عملیاتی: منظور متن ترجمه شده استاندارد بین المللی آموزشی iso10015: 1999 است. • استاندارد آموزشی الف) تعریف مفهومی: معیارهایی هستند که برای ارزیابی و چگونگی انجام ارزیابی نظام های آموزشی تدوین شده اند. (بازرگان، 1383،ص 45) ب) تعریف عملیاتی: منظور از این مفهوم در این پژوهش همان فرایندهای استاندارد آموزشی iso10015می باشد که در قالب پرسش نامه پیوستی طراحی شده اند و آموزش های ارائه شده در شرکت پتروشیمی کرمانشاه بر اساس آن به نقد و بررسی گذاشته شده اند. • ارزشیابی الف) تعریف مفهومی: کرونباخ، ارزشیابی را "جمع آوری و کاربرد اطلاعات به منظور تصمیم گیری درباره یک برنامه آموزشی تعریف کرده است." (ولف، 1383،ص3) ب) تعریف عملیاتی: یعنی بررسی میزان اثربخشی دوره های آموزشی شرکت پتروشیمی کرمانشاه که با استناد به استاندارد بین المللی iso10015صورت می گیرد.