استفاده از روش های کمومتری در حذف عوامل مداخله گر در شناسایی بست دیوارنگاره های غیرتصویری صفوی اصفهان (بررسی موردی؛ کلیسای بیت الحم، خانه ی سوکیاس، عمارت هشت بهشت و عالی قاپو)

لایه رنگ در نقاشی دیواری به طور عمده از رنگدانه و بست های آلی تشکیل شده است. براساس ترکیب شیمیایی و کاربرد در ایران، بست ها به سه دسته ی بست های پروتئینی، روغن های خشکاننده و پلی ساکاریدی طبقه بندی می شوند. شناسایی بست به دلیل محدودیت در میزان نمونه برداری و حضور رنگدانه و مواد لایه های دیگرِ نقاشی دیواری تبدیل به چالش شده است. در سال های اخیر روش های کمومتری در میراث فرهنگی به میزان قابل توجهی کاربرد داشته اند. روش-های طیف بینی مانند ftir، سری داده هایی از طیف نمونه های مورد آنالیز ارائه می دهند که مناسب تحلیل با روش های کمومتری است. پژوهش با هدف کلی ارائه ی روشی کارا در جهت شناسایی بست نقاشی دیواری و در نتیجه شناسایی بست نقاشی های دیواری چهار بنای عالی قاپو، هشت بهشت، کلیسای بیت لحم و خانه ی سوکیاس که همه متعلق به دوره ی صفوی اصفهان هستند، و نیز به منظور پاسخ گویی به سوالاتی پیرامون؛ تعیین بست نقاشی های دیواری غیرتصویری دوره ی صفوی، رسیدن به روش هایی برای شناسایی و حذف تاثیر عوامل مداخله گر در نتایج آزمایش ها و هم چنین پاسخ به این سوال که: آیا می توان به وسیله ی روش های کمومتری مشکلات حاصل از تفسیر طیف ها و شناسایی بست ها را از بین برد؟ انجام شد. پژوهش با دو روش نمونه برداری مکانیکی و استخراجی انجام شد و مطابق با هر روش نمونه سازی صورت گرفت و داده-های حاصل از آنالیز این نمونه ها با روش های کمومتری تحلیل شدند. تحلیل داده های حاصل از نمونه برداری مکانیکی با استفاده از روش simca انجام شد و توانایی آن را در شناسایی بست خانه ی سوکیاس نشان داد. نمونه برداری استخراجی به دلیل ناتوانی حلال در استخراج پروتئین در زرده ی تخم مرغ در الگوی pca پاسخی مناسب نداد. در رابطه با شناسایی بست تنها خانه ی سوکیاس نتیجه ی واضحی داد و در رابطه با کلیسای بیت لحم و عالی قاپو ابهاماتی وجود دارد. هشت بهشت نیز به دلیل این که تنها با روش های استخراجی آزمون شده بود و در پژوهش روش های استخراجی جوابی مناسب ندادند، شناسایی بست آن نتیجه ای در بر نداشت. با این حال نتایج مناسب بودند و simca توانست طیف های پیچیده ی ftir را به گونه ای جدا کند که بست شناسایی شود و تفسیر طیف ها ساده گردند.