بررسی تطبیقی حقوقی و اقتصادی قراردادهای امتیازی جدید با قراردادهای مشارکت در تولید و خدمات در حوزه صنعت نفت

نفت به عنوان یک کالای استراتژیک بیش از یک قرن است که زندگی سیاسی و اقتصادی کشورهای جهان را متأثر ساخته است. قابلیت های متعدد نفت در زمینه استفاده های صنعتی و نظامی کشورهای توسعه یافته را به فکر دستیابی به منابع عظیم نفتی در سراسر جهان واداشت. کشورهای- عمدتاً عقب مانده- صاحب این منابع نیز که به خاصیت درآمد زایی این ماده پی بردند، به دنبال کسب درآمد از محل فروش آن و بعدها درصدد بهره برداری صنعتی از آن برآمدند. شرکت های تجاری نیز که بر حسب ذات خود به دنبال کسب سود دنیا را می پیمایند، نگاه خود را این بار متوجه نفت، منبع سرشار درآمد، ساختند. برای ایجاد تفاهم بین منافع این بازیگران ابتدا بایستی چارچوب های معینی به وجود می آمد. قراردادهای نفتی همان چارچوب ها هستند که از زمان کشف نفت، حدود 150 سال پیش، به عنوان ابزار رسیدن به منافع مشترک طرفین و تنظیم روابط آن ها به کار گرفته شده اند. در این راستا الگوهای قراردادی متنوعی ابداع و مورد استفاده قرار گرفت که در این تحقیق ما سه نوع از پرکاربردترین این الگوها را مطالعه نمودیم. هدف این پژوهش این است که با بررسی تطبیقی ساختار حقوقی و اقتصادی سه نوع از قراردادهای رایج در صنعت نفت (قراردادهای مشارکت در تولید، خدمات و امتیازی جدید)، آن ها را شناخته و نهایتاً در خصوص اینکه قراردادهای امتیازی جدید می توانند منافع کشورهای نفت خیز را تأمین نمایند، اظهار نظر نماید. قرارداد مشارکت در تولید با پیش بینی سهیم شدن شرکت خارجی در نفت تولیدی از طریق مکانیسم نفت هزینه و نفت فایده، انگیزه آن را برای به کار گیری تکنولوژی پیشرفته و استفاده از مکانیسم های کارآمد تقویت می نماید. قرارداد خدمات مالکیت نفت را چه در مخزن و چه پس از استخراج متعلق به دولت میزبان می داند و شرکت خارجی به عنوان پیمانکار دولت میزبان حق الزحمه دریافت می دارد. نظر به تغییرات عمده ای که در ساختار حقوقی و اقتصادی قراردادهای امتیازی جدید نسبت به امتیازات سنتی صورت گرفته است و با توجه به انعطاف پذیری این قرارداد که به خصوص به لحاظ تنوع و انعطاف پذیری شروط مالی آن، امکان تطبیق با شرایط خاص کشورهای مختلف را دارا می باشد، به نظر می رسد استفاده از این قرارداد می تواند تأمین کننده منافع کشورهای صاحب منابع نفت باشد.