پژوهشی در ماندگارهای چوبی مازندران از دیدگاه باستان شناسی، بررسی موردی سقانفارها

سقانِفار یا سقانِپار از بناهای چوبی?و منحصر بفرد منطقه است که در لهجه های محلی به ساق نفار، ساقی نفار، ساخ نفار و سقاتلار، معروف می باشد و تنها در روستاهای مازندران، بویژه در بخش مرکزی آن دیده می شود. این بنای چوبی، تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی، متأثر از وقایع تاریخی و به پیروی از معماری سنتی و بومی مازندران، خصوصاً بخش مرکزی ساخته شده و برخلاف معماری امروزین، از اصالتی خاص منطقه برخوردار?است. بار آئینی بنا، سبب شده تا آن را در ردیف معماری آئینی با شیوه ساخت سنتی قرار دهیم. سقاتالارها وقف حضرت ابوالفضل بوده و هر ساله مراسم ویژه روزهای محرم در آن انجام می شود. نقاشی صحنه های به یاد ماندنی با مضامین مذهبی و اسطوره ای در این بنا، آنچنان پرتوان است که هر کدام هم به تنهایی مرکز توجه هستند و هم می توان آنها را در ارتباط با هم دانست. قهرمانانی که در نقش ها دیده می شوند، به ساده ترین شکل ممکن به تصویر درآمده اند و عدم استفاده از پرسپکتیو در آنها می تواند تقلیدی از عالم مثال و گریز از عالم ماده باشد و شاید بتوان گفت هنرمند سعی نموده است تا از این راه، روح مذهب خود را که همانا پذیرش سادگی در زندگی دنیوی برای دست یافتن به جایگاهی آسمانی است، نشان دهد. تمامی نقوش سقانفار و تزئینات دیگر را باید با بینشی معنوی از نظر گذراند تا ذات آنها بربیننده نازل گردد و در نهایت آیینی بودن بنا و سنت های رایج در منطقه آشکار شوند. زیستن در کنار طبیعت، انسان را به سویی می راند تا ماهیت آنچه را که می آفریند با مواد و مصالح اصلی سازنده آن هماهنگ باشد. به نظر می رسد استفاده از چوب بعنوان ماده اصلی ساخت سقانقار، در همین راستا و بسیار آگاهانه صورت گرفته است.