ارزیابی جنبه های اهلی سازی کاکوتی چند ساله(ziziphora clinopodioides lam) با تأکید بر ویژگیهای بذر در شرایط زراعی کم نهاده

کاکوتی چند ساله (ziziphora clinopodioides lam.) یکی از گونه¬های با ارزش دارویی است. در راستای اهلی کردن این گونه در شرایط زراعی کم نهاده و به منظور بررسی برخی خصوصیات اکوفیزیولوژیکی آن، مطالعاتی به صورت جداگانه در دو بخش مزرعه¬ای و آزمایشگاهی طی سال¬های 1390، 1391 و 1392 انجام شد. مطالعات زراعی بصورت دو طرح آزمایشی جداگانه شامل بررسی اثر حجم آبیاری (1، 2 و 3 هزار متر مکعب آب در هکتار) و مقادیر کود دامی (5، 10و 15 تن در هکتار) به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار و بررسی اثر تراکم¬های مختلف بوته (6، 8 و 10 بوته در متر مربع) و تاریخ کاشت (اول مهر، اول آبان، اول آذر و اول فروردین ماه) به صورت فاکتوریل بر پایه¬ بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طی دو سال زراعی انجام شدند. مطالعات آزمایشگاهی شامل سه بخش بررسی رفتار جوانه زنی تیمارهای مختلف بذر کاکوتی تحت تاثیر آزمون جوانه زنی استاندارد ، بررسی رفتار جوانه زنی تیمارهای مختلف بذر کاکوتی در سطوح مختلف تنش شوری (50، 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) و شاهد (بدون اعمال تنش شوری) و بررسی رفتار جوانه زنی تیمارهای مختلف بذر کاکوتی تحت شرایط فرسودگی کنترل شده بود. نتایج نشان داد که در مطالعه اثر حجم آبیاری و سطوح کود دامی افزایش حجم آبیاری تأثیر معنی¬داری (05/0p?) روی ارتفاع، قطر کانوپی، وزن خشک اندام¬های هوایی و عملکرد بذر کاکوتی چندساله در سال دوم داشت. بیشترین وزن خشک اندام هوایی در سال دوم حاصل کاربرد 2000 متر مکعب آب در هکتار و 10 تن در هکتارکود دامی با 83/4561 کیلوگرم در هکتار و کمترین میزان این صفات برای 1000 متر مکعب آبیاری و 15 تن کود دامی به ترتیب با 5/1903 کیلوگرم در هکتار بدست امد. نتایج طرح اثر تاریخ کاشت و تراکم نشان داد اگرچه کاکوتی قابلیت کشت در هر دو فصل پاییز و بهار را در منطقه مشهد داشت، اما بیشترین تولید برای تاریخ کاشت پاییز مشاهده شد، بطوریکه بالاترین وزن خشک اندام¬های هوایی در سال اول برای تاریخ کاشت آذر مشاهده شد. نتایج آزمون جوانه زنی استاندارد نشان داد که درصد جوانه زنی همه تیمارها بالا بود، بطوری¬که تیمار 3000 متر مکعب در هکتار و 15 تن کود دامی در هکتار به¬ترتیب با 99/35 و 93/36 درصد بیشترین درصد جوانه زنی، را داشتند. آزمون بنیه بذر به روش فرسودگی کنترل شده نشان داد که درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی به شدت تحت تاثیر فرسودگی قرار گرفت و بطور قابل توجهی کاهش یافت. بطوری که جوانه زنی فیزیولوژیکی و متوسط زمان جوانه زنی بذرها بعد از فرسودگی کنترل شده به ترتیب بین 65 تا 74 درصد و 47/5 تا 6 روز کاهش یافت و تیمار 1000 مترمکعب آبیاری در هکتار و 5 تن در هکتار کود دامی ضعیف¬ترین بنیه را در بین توده¬های بر اساس بررسی¬های آزمایشگاهی نشان دادند. سطوح مختلف شوری بر کلیه صفات مورد بررسی تاثیر معنی¬داری داشت (01/0p?). در شرایط عدم تنش شوری بذور کاکوتی به ترتیب با77/98 درصد و87/5 روز بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی را به خود اختصاص دادند، در حالیکه این مقادیر با اعمال تنش در بالاترین سطح شوری به طور معنی¬داری تحت تأثیر قرار گرفت و 59/15 درصد و81/2 روز کاهش یافت .