نقش مهاجران قفقاز در جنبش مشروطیت ایران

این پایان نامه شامل سه فصل می باشد: فصل اول در واقع مقدمه ای است بر فصول دیگر، که به بررسی تحولات ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران، می پردازد. در این فصل سعی شده است تا ریشه های نابرابریهای اجتمایی و اقتصادی رو به تزاید عصر قاجار مورد بررسی قرار گیرد. زیرا تشدید این نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی بود که مهاجرت ایرانیان به قفقاز را شکل بخشید. در قسمت دیگر از فصل اول، تحولات اقتصادی و سیاسی قفقاز در اواخر قرن 19 میلادی مورد بحث واقع شده است تا زمینه های جذب مهاجران ایرانی در این مناطق روشن گردد. در فصل دوم پیرامون دیدگاههای تاریخی مهاجرت ایرانیان به قفقاز و علل و ریشه های این مهاجرت مورد نقد و بررسی واقع شده و در انتها نیز مختصری از میزان مهاجرتها و مراکز جذب و فعالیت مهاجران ایرانی آورده شده است . در فصل سوم ضمن اشاره به محیط فرهنگی و مطبوعاتی قفقاز، تاثیرپذیری مهاجران از تحولات فکری جدید قفقاز، از فعالیت روشنفکران ایرانی مقیم قفقاز از جمله "طالبوف " و "آخوندزاده" در بیداری و به حرکت درآوردن توده های مردمی و انتقال افکار سیاسی و اجتماعی به متن جامعه ایرانی توسط منورالفکران مذکور صحبت شده است . فصل چهارم که آخرین بخش این پژوهش را تشکیل می دهد فعالیت مهاجران ایرانی قفقاز بعد از بازگشت به وطن را در زمینه های تشکیل و عضویت در انجمنها دوره مشروطیت و گروههای انقلابی، چگونگی شکل گیری تشکلهای "سوسیال دموکرات " و اجتماعیون عامیون و نحوه ورود و پراکندگی آن در ایران و شیوه عمل و اقدامات آنها در شهرهای مختلف ایران، از جمله تبریز، تهران، و رشت و بطور کلی فعالیت مهاجران پس از بمباران مجلس اول تا هنگام فتح تهران را مورد پژوهش قرار گرفته است . بررسی تاریخ این دوره نشان می دهد که حاکمیت خودکامه، محمدعلیشاه قاجار که با براندازی نظام مشروطیت و مجلس ملی و دست بردن به کودتا، حیات و موجودیت مشروطه خواهان را پایان یافته تلقی می کرده با مقاومت سازمان یافته و پردامنه انقلابیونی مواجه شد که عمدترین کانونهای آنها در ولایتی چون تبریز و رشت به وقوع پیوست که تعداد مهاجران در آنها از نفوذ و سازماندهی قابل ملاحظه ای برخوردار بود.