بررسی بیوسیستماتیکی گونه های avena از تیره غلات در ایران با تأکید بر ریز ریخت شناسی و مطالعات کروموزومی

جنس avena از تیره غلات یکی از گیاهان ارزشمند خوراکی و علوفه ای با اهمیت دارویی و اقتصادی فراوان است. گونه های این جنس در زیستگاههای مختلف ایران پراکنده اند. نظر به اهمیت اقتصادی این گیاهان سالهاست بررسی های تاکسونومی و سیستماتیکی در مورد این گیاهان صورت گرفته است. در این پژوهش 53 واحد جمعیتی از 5 گونه از این جنس از نقاط مختلف ایران جمع آوری و بررسی شد. هدف از این مطالعه ارزیابی تنوع تشریحی و ریختی و ریز ریختی بخشهای مختلف گونه های avena در ایران بود. در بررسی ریخت شناسی گندمه به صفات شکل کلی گندمه، وضعیت ناف و کرکپوش سطح گندمه توجه شد. نتایج موید آنست که شکل کلی گندمه و ناف با یکدیگر تفاوت دارند. شکل ناف در گونه های a.barbata وa.ludoviciana بیضوی و در گونه a.wiestii قطره ای و در گونه a.fatua تخم مرغی می باشد. تحلیلهای آماری مشخص ساخت که صفات گندمه در گونه های این جنس در ایران دارای ارزش تفکیکی نیست. بررسی های ریز ریخت شناسی سطح پوشه و برگ این گیاهان در این پژوهش برای نخستین بار در ایران انجام شده است. بررسی های ریز ریخت شناسی بشره پوشه و برگ با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکتورنی نگاره موید آنست که تعداد ردیف های روزنه ای، کرک خاری و شکل سیلیس بین گونه ها و جمعیتها دارای تفاوتهایی است. در بررسی های تشریحی به خصوصیات برشهای عرضی پوشه و مقاطع ساقه توجه شد. در ساختار تشریحی پوشه در صفات کیفی تفاوتهایی مشاهده شد. به طور کلی صفات ساختار تشریحی پوشه برای تمایز و تفکیک گونه ها مناسب و همچنین برای تعیین قرابت مفید می باشد. نتایج این بررسی در باره خصوصیات تشریحی پوشه موید آنست که گونه a.clauda موقعیت مجزایی نسبت به سایر گونه ها دارد که با تقسیمات زیر بخش تطابق دارد. وضعیت گونه های a.fatua و a.ludoviciana با طبقه بندی فرو جنس در فلورا ایرانیکا مطابقت دارد. در برشهای عرضی بررسی شده از ساقه در گونه های مختلف avena مشخص شد که گونه a.clauda از بقیه گونه ها مجزا شده است و گونه های a.barbata وa. wiestii نیز به یکدیگر نزدیک می باشند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که صفات تشریحی برای تمایز و تفکیک گونه ها مناسب و همچنین برای تعیین قرابت مفید می باشد. شمارش کروموزومی یاخته های منطقه مریستم راس ریشه نشان دهنده سطوح پلوئیدی مختلف در گونه های این جنس در ایران است. عدد کروموزومی پایه در این جنس x = 7 می باشد. در این بررسی اعداد کروموزومی(2n=14) a.wiestii ، a. barbata تتراپلوئید (2n=28)، a. fatua و a. ludovicianaسطح هگزاپلوئید(2n=42)، برای گونه های avena به دست آمد.