ارزیابی وجود مقاومت به حشره کش های ابامکتین، کلرپایریفوس، فن پروپاترین و تیامتوکسام در جمعیت های مختلف مگس مینوز جالیز و سبزی liriomyza sativae blanchard و بررسی سازوکارهای ممکن مقاومت

مینوز جالیز و سبزی (liriomyza sativae) یکی از آفات کلیدی محصولات گلخانه¬ای در ایران و جهان است. ویژگی¬های زیستی این آفت و همچنین تکیه¬ بر مبارزه شیمیایی ممکن است منجر به بروز مقاومت در این آفت شود. جمعیت-هایی از این آفت از اصفهان، جیرفت، محلات، مهریز و یزد جمع¬آوری و به گلخانه¬ی گروه¬ گیاه¬پزشکی دانشگاه تبریز منتقل شدند. یک جمعیت حساس نیز از یک مزرعه¬ی متروکه از استان یزد جمع¬آوری شد و دور از آفت¬کش¬ها در گلخانه پرورش داده شد. با انجام زیست¬سنجی¬ها خطوط دوز- اثر برای حشرات نسل اول (1f) پرورش یافته در گلخانه رسم گردیدند. حساسیت لاروها به ابامکتین، کلرپایریفوس و تیامتوکسام به روش غوطه¬وری برگ مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین سمیت فن¬پروپاترین روی حشرات کامل به روش تماسی و با استفاده از لوله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. در مقایسه با جمعیت حساس (شریف) نسبت¬های مقاومت در سطح 50lc برای ابامکتین، کلرپایریفوس، تیامتوکسام و فن¬پروپاترین به ترتیب برای جمعیت اصفهان 45/3، 3/10، 6/10، و 8/6 برابر؛ برای جمعیت جیرفت 7/2، 7، 15 و 2/10 برابر؛ برای جمعیت محلات 45/3، 7/5، 2/26 و 2/26 برابر؛ برای جمعیت مهریز 54/5، 4/5، 9/7 و 5 برابر و برای جمعیت یزد 36/1، 5/9، 16 و 3/28 برابر بود. در ادامه، جمعیت¬هایی که مقاومت آن¬ها به فن¬پروپاترین و/یا تیامتوکسام محرز شد، به صورت جداگانه تحت فشار این آفت¬کش¬ها در گلخانه نگهداری شدند. بعد از 14 ماه مقاومت به فن¬پروپاترین و تیامتوکسام به طور قابل ملاحظه¬ای افزایش یافت. مقاومت به فن¬پروپاترین در جمعیت¬های جیرفت، محلات و یزد به ترتیب به 52/33، 32/60 و 18/36 برابر رسید. سطوح جدید مقاومت به تیامتوکسام نیز به ترتیب در جمعیت¬های اصفهان، جیرفت، محلات و یزد به ترتیب به 51/34، 47/25، 35/68 و 23/34 برابر رسید. مطالعات تشدید¬ اثر با استفاده از دی¬اتیل¬مالئات، تری¬فنیل فسفات، پایپرونیل بوتوکساید و تری¬بوتیل فسفروتری¬تیوآت و تنها روی حشرات کامل سویه¬های مقاوم به فن¬پروپاترین انجام شدند. سنجش¬های آنزیمی برای استرازهای عمومی، گلوتاتیون-اس- ترنسفرازها و مونوکسیژنازها روی لاروها و حشرات کامل انجام گرفت. فعالیت گلوتاتیون¬اس- ترنسفرازها در سویه¬های حساس و مقاوم به فن¬پروپاترین تفاوت معنی¬داری با هم نداشتند. فعالیت استرازهای عمومی و همچنین مقدار مونوکسیژنازهای میکروزومی در سویه¬های مقاوم بیشتر از سویه¬ی حساس بودند. مطالعات تشدید اثر و آزمون¬های بیوشیمایی نشان دادند که استرازها و مونوکسیژنازها از عوامل کلیدی بروز مقاومت به فن¬پروپاترین در l. sativae بودند. در سویه¬های مقاوم به تیامتوکسام نیز تفاوتی در فعالیت گلوتاتیون¬اس- ترنسفرازها با سویه¬ی حساس مشاهده نشد، اما فعالیت استرازها و مقدار مونوکسیژنازها در سویه¬های مقاوم بیشتر بودند. نتایج آزمون¬های بیوشیمیایی نشان داد که استرازهای عمومی و مونوکسیژنازها در مقاومت l. sativae به تیامتوکسام نیز دخیل هستند. سویه¬های مقاوم به فن¬پروپاترین و تیامتوکسام مقاومت تقاطعی به آزادیراکتین، کلرانترانیلی¬پرول و سایرومازین نداشتند. تنها سویه¬های مقاوم به تیامتوکسام مقاومت تقاطعی ملایمی به اسپینوسد نشان دادند. همچنین مشخص شد که مقاومت l. sativae به تیامتوکسام و فن¬پروپاترین در غیاب فشار آفت¬کش¬ها ناپایدار بودند.