بررسی انسان شناختی مناسک مذهبی در فرهنگ عامه (مورد مطالعه: مراسم چنار خونبار زرآباد الموت قزوین)

دین، عنصر جدایی ناپذیر جوامع انسانی است. دین مجموعه ی پیچیده ای از سه بعد اعتقادات، اخلاق و احکام است. بر این اساس، دین را نمی توان در بعد مناسکی اش خلاصه کرد. با اینحال، گاهی احکامی پدید می آیند که مورد تأیید دین نیستند. بنابراین لازم است این گونه از مناسک که با عنوان مذهبی اعتبار یافته اند شناخته شود. مهم تر آنکه باید معنای این گونه مناسک در باور مردمی که در انجام آن شرکت می کنند آشکار شود تا اگر انحرافی وجود دارد اصلاح گردد. بر اساس چنین ضرورتی بود که نگارنده بر مراسم چنار خونبار الموت قزوین، تمرکز کرد. درواقع مسأله ی اصلی این رساله این است که کنش هایی که در شب و روز دهم ماه محرم در روستای زرآباد الموت قزوین پیرامون درخت چنار خونبار انجام می شود در باور و اعتقاد عموم کنش گرانی که آنها را تجربه کرده اند چه معنایی دارد؟ به منظور دستیابی به این مهم، استراتژی پدیدارشناسی با رویکردی تفسیری انتخاب شد و روش مبتنی بر آن شکل گرفت. با استفاده از این روش، دو دسته از کنش گران در مراسم چنار خونبار به عنوان مشارکت کنندگانِ در تحقیق دعوت شد تا تجارب آنها از این مراسم بررسی و در نهایت با هم مقایسه گردد. درنهایت مشخص شد که سه عامل بافت، عناصر محیطی و بنیادهای نظری، مشارکت کنندگان این تحقیق را تحت تأثیر قرار داده است. مشارکت کنندگان ساکن قزوین تنها از افق مذهب به مراسم چنار خونبار نگریسته اند؛ درحالیکه، مشارکت کنندگان ساکن تهران در کنار مذهب در پرتو افق علم و سیاست نیز به پدیده ی مورد نظر این تحقیق توجه کرده اند. درنتیجه ی این بافت متفاوت، بنیادهای نظری متفاوتی نیز شکل گرفته است. درنتیجه، مشارکت کنندگان به انجام گونه های خاصی از کنش ها می پردازند، این گونه های خاص برای آنها معانی ویژه ای دارد و در نهایت پیامدهای ویژه ای نیز از انجام این کنش ها برایشان حاصل می شود.