شناسایی ملکولی گونه های مختلف فوزاریوم عامل بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم و واکنش ارقام تجاری گندم نان نسبت به بیماری در شمال ایران

با توجه به افزایش رشد جمعیت به بیش از 7 میلیارد و عدم برخورداری یک پنجم آنها از غذای کافی و نیاز به تأمین غذایی،افزایش تولید در واحد سطح میتواند به عنوان یک راهبرد اساسی در حل این مشکل بشمار می آید. در این میان گیاهان زراعی نقش مهمی را در تأمین غذای بشر ایفا میکنند و در بین این گیاهانگندم با دارا بودن مواد غذایی ارزشمندی مانند انواع پروتئین ها، ویتامین ها و موادمعدنی ، حدود 25% کالری غذایی جهان را تأمین می نماید. (salunkhe et al., 1996).بطوری که حدود 6/19% منبع غذایی مردم جهان راتشکیل میدهد. با توجه به محدودیتهای سطح زیر کشت گندم میتوان گفت که افزایش عملکرد میتواند نقط اتکاء راه کارهای عملی برای پاسخگویی به نیاز های کشور باشد. از عواملی که باعث کاهش عملکرد در واحد سطح می گردند،میتوان به تنشهای زیستی مانند آفات و بیماریها اشاره نمود. بیماریfhb(fusarium head blight) که عموما"تحت عنوان، اسکب،wheat scab،head scab،pink scab،white head،head blight نامیده میشود یکی از مهمترین بیماریهای غلات ایران و جهان بوده که علاوه بر خسارت کمی ، خسارات کیفی نیز به بار می آورد که حتی دیده شده در اپیدمی های شدید گاهی تا 50% محصول غیر قابل استفاده می باشد. همچنین این بیماری از بیماریهای مخرب در مناطق گرم و مرطوب کشت گندم در جهان می باشد. علائم بیماری به راحتی قابل تشخیص است و باعث ایجاد خسارات متعددی در گیاه و سلامت انسان و دام می گردد(baiandshanerm, 1994). این بیماری از سالها پیش بطور پراکنده در ایران وجود داشته و یکی از بیماریهای مهم گندم در استانهای مازندران ، گلستان، زنحان، فارس و دشت مغان بشمار میرود ( ملیحی پور و همکاران 1379) در بررسی های انجام شده در شرق مازندران متوسط درصد آلودگی برای ارقام تجارتی فلات ، گلستان و خزر به ترتیب 5/76 ، 61، 8/28 در صد بر آورده شده است ( گلزار و همکاران 1378). همچنین در شرایط اپیدمی تا 70 درصد کاهش عملکرد نیز در شمال کشور گزارش شده است. ( طوطیای، 1377) در این چند سال به علت وجود منابع آلودگی، کشت ارقام حساس به بیماری و مهیا بودن شرایط جوی در مناطق شمالی کشور ، خسارت ناشی از این بیماری بسیار چشمگیر بوده است ( گلزار ، 1368، فروتن و همکاران ، 1372 ، ملیحی پور و همکاران ، 1379) از آنجاییکه مبارزه شیمیایی در ارتباط با این بیماری مناسب نمی باشد انتخاب و استفاده از ارقام متحمل با صفات زراعی بهترین راه مبارزه و کنترل محسوب می شود. با وجود اطلاعات گسترده در مورد این بیماری در ارتباط با تنوع گونه های ایجاد کننده بیماری، تنوع ژنتیکی جدایه های عامل بیماری ، نحوه پراکنش جغرافیایی و ساختار جمعیتی و ساختار جغرافیایی و همچنین تنوع و اختلاف بیماریزایی بین این جدایه ها در ایران اطلاعات زیادی در دست نیست، لیکن این تحقیق در برنامه های اصلاحی جهت تولید ارقام و لاینهای متحمل و مقاوم به بیماری فوزاریوم سنبله گندم و تعیین خسارت و اپیدمیولوژی بیماری بسیار انکار ناپذیر است. تا کنون از روش های ملکولی و فنوتیپی متفاوتی برای مطالعه ساختار جمعیتی و رفتارهای تولید مثلی و پراکنش زیستی – جغرافیایی این قارچ استفاده شده است. نشانگرهای ملکولی از جمله microsatellite،b-tubulin،rapd وissrبرای بررسی تنوع ژنتیکی و مطالعه ساختار جمعیتی و جغرافیایی پاتوژن عامل بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم استفاده شده است. - در نهایت با توجه به اینکه تا کنون مطالعات همزمانی در زمینه تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیتی و جغرافیایی این قارچ انجام نشده است نتایج حاصل از این تحقیق در ردیابی جدایه ها در طبیعت و شناسایی گونه های غالب هر منطقه و انتخاب بیماریزاترین جدایه و همچنین کمک به انتخاب ارقام مقاوم و مطالعات اپیدمیولوژیکی بیماری بسیار مفید خواهد بود.