برآورد قابلیت ترکیب پذیری و اثرات ژن در هیبریدهای سینگل کراس ذرت دانه ای با استفاده از روش تلاقی لاین × تستر

دستیابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی، نیازمند انتخاب آگاهانه والدین بر اساس قابلیت ترکیب¬پذیری عمومی و خصوصی می باشد. مشخص نمودن ترکیب پذیری ها و اجزای واریانس ژنتیکی یکی از مهم ترین مراحل در برنامه به نژادی لاین های اینبرد ذرت است .بدین منظور، تعداد 25 لاین زودرس دانه¬ای با دو تستر (k1263/1 زودرس و a679 دیررس) به روش لاین × تستر تلاقی داده شد و 50 هیبرید حاصل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392 در ایستگاه طرق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین هیبریدها از نظر تمام صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% بود. بر اساس نتیجه مقایسه میانگین هیبریدها با روش آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5%، هیبریدهای سینگل کراس 704 (51/13 تن در هکتار) و l15× a679 (2/11 تن در هکتار) دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. عملکرد دانه با صفات تعداد برگ بالای بلال، قطر چوب بلال، قطر بلال، عمق دانه و تعداد دانه در ردیف بلال دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی دار بود. نتایج تجزیه لاین × تستر اختلاف معنی داری را بین لاین ها برای کلیه صفات به جز فاصله بین گرده افشانی و ظهور کاکل (asi)، ارتفاع بلال، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه و بین تسترها برای کلیه صفات به جز ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن هزار دانه و درصد چوب، در سطح احتمال 1% نشان داد. میانگین مربعات اثر متقابل لاین × تستر نیز برای کلیه صفات به جز درصد چوب معنی دار بود که نشان دهنده معنی دار بودن واریانس غالبیت (نقش اثرات غیر افزایشی) می باشد. مقدار نسبت ?2gca/?2sca برای کلیه صفات کمتر از 1 برآورد گردید که بیانگر نقش بیشتر واریانس غیر افزایشی برای این صفات بود. از نظر عملکرد و سایر صفات لاین های l1، l5، l14، l15 و l18، دارای gca مثبت و معنی دار و از نظر زودرسی لاین های l1، l7، l8، l10 و l28 دارای gca منفی و بسیار معنی دار بودند. از نظر عملکرد دانه ترکیبات l5× k1263/1، l9× k1263/1، l16× a679 و l19× k1263/1، دارای sca مثبت و معنی دار بودند که جهت آزمایشات ارزیابی و مقایسه عملکرد منطقه ای و برآورد اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی و انتخاب برترین هیبرید ها، می توان لاین های مذکور را مورد استفاده قرار داد.