نقش کُردها در تاریخ سیاسی اجتماعی گیلان از آغاز سلسله ی صفویه تا پایان دوره ی زندیه

چکیده : گیلان سرزمینی است که خاستگاه دو قوم گیل و دیلم بوده و اینان بومیان اصلی آن محسوب می شوند. اما در این سرزمین، اقوام دیگری، ازجمله کُردها نیز وجود دارند که با توجه به بررسی های این تحقیق، ورود آنان به عنوان یک اقلیت قومی متشکل و منسجم، در مقطع زمانی مشخصی صورت گرفته است. این بازه ی زمانی که براساس متون تاریخی، به دست آمده است، بین تشکیل سلسله ی صفویه تا پایان دوره ی افشاریه می باشد. بر این اساس، ورود نخستین گروه از کردها، همزمان و همراه با پناهندگی اسماعیل میرزا به گیلان انجام گرفت، و آخرین گروه آنان نیز، در دوره ی نادرشاه و به دستور وی به گیلان کوچ داده شدند. چنین به نظر می رسد که پیش از این مقطع ذکر شده، ورود کُردها به منطقه ی گیلان به صورتی که به منجر به ماندگاری آنان در این سرزمین شده باشد، صورت نپذیرفته است. البته در این پژوهش، به مواردی از ورود کردها به گیلان، در پیش از دوره ی صفویه نیز اشاره شده است، اما همانطور که گفته شد، همگی آن ها یه شکل موقتی و گذرا بوده اند و حالت پایدار نداشته اند. بنا به آنچه گفته شد، مسایل عمده ای که در این پژوهش مورد مطالعه قرار می گیرند، یکی علل و چگونگی ورود کردها به منطقه ی گیلان است که به نظر می رسد تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. دیگر نقش سیاسی، نظامی و اجتماعی آنان در اوضاع و تحولات منطقه، تا پیش از تشکیل سلسله ی قاجاریه است. کردها یی که در این تحقیق راجع به آنان صحبت شده است عمدتا با مقاصد سیاسی ـ نظامی، به این سرزمین ورود پیدا کردند. آنان همچنین در تصرف گیلان در دوره ی صفویان نقش اساسی ایفا کردند و در سرکوب شورش های پس از آن نیز، حضور گسترده و پررنگی داشتند. همچنین کُردهای بسیاری در دوران مورد بحث این تحقیق، به حکمرانی مناطق مختلف گیلان گمارده شدند. به طور خلاصه باید گفت اولا مقطع زمانی بین دوره ی صفویه تا قاجار تنها دوره ی ورود گسترده ی کُردها به این منطقه بوده است و ثانیا این دوره یکی از بارزترین دوره های حضور سیاسی - نظامی کردها در گیلان بوده است. کلید واژه: گیلان، قوم کرد، نقش سیاسی، نقش اجتماعی ، صفویه، افشار، زندیه