جایگاه رمز، نماد، تمثیل و نشانه در خوانش هنر کتاب آرایی شاهنامه ی شاه طهماسب

نگارگری ایرانی در دامان هنر کتاب¬آرایی پا گرفت و مبادی آن نیز به ایرانِ پیش از اسلام باز می¬گردد. این هنر عرصه-ی ظهور تعالیم اسلامی و متعاقب آن باورهای عارفانه و صوفی¬گرانه بوده است و منابع الهام آن ادبیات فارسی، به ویژه-ی بخش اساطیری شاهنامه¬ی فردوسی است؛ به عبارتی دیگر نگارگری ایرانی بیانِ تصویریِ ادبیات فارسی است. برای هر پژوهش¬گر و بیننده¬ای که در رویارویی با دنیای نگاره¬های ایرانی قرار می¬گیرد، به ویژه در نگاره¬های شاهنامه¬ی شاه¬ طهماسب که یکی از شاهکارهای بدون چون چرای تاریخ نگارگری ایرانی است، همواره این پرسش مطرح بوده که عالم ترسیم شده در نگاره¬های ایرانی با کدام دید و زبان قابل تجزیه و تحلیل و تفسیر است و چه روش نقد و خوانشی مناسب حال این فضا خواهد بود. در این میان و با توجه به پژوهش¬های صورت گرفته، دو رویکرد کلی مطرح بوده است: رویکرد سنتی که در آن با به کارگیری خوانش¬های رمزگرایانه، نمادین و تمثیلی به تجزیه و تحلیل تصویریِ نگاره¬ها پرداخته شده است و رویکرد مدرن که در این شیوه با روش¬هایی مانند نشانه شناسی به نگاره¬ها نگریسته شده است. در این پایان¬نامه پنج نگاره از شاهنامه¬ی شاه طهماسب با استفاده از چهار شیوه¬ی خوانش رمزگرایانه، نمادین، تمثیلی و نشانه شناسانه مورد بررسی قرار گرفته است که در نهایت با توجه به مبدأ و مقصد فضا در نگارگری ایرانی که الهام گرفته و بازتاب روح تعالیم اسلامی است و بر پایه¬ی روایت¬های اساطیری ایران شکل گرفته است، روشن گردید که غایت این فضا بر اسرار و رموز مذهبی و اسطوره¬ای دلالت دارد و تجزیه و تحلیل نگاره¬ها با استفاده از خوانش رمزگرایانه بهترین و نزدیک¬ترین شیوه¬ی دستیابی به درون¬مایه و روح جاری در نگاره¬ها است. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه¬ای صورت گرفته است و شیوه¬ی کار به صورت مقایسه¬ی تطبیقیِ شیوه¬های چهارگانه¬ی خوانش در فضای نگاره¬ها انجام گرفته است.