بررسی سیر رمانتیسیسم سیاه در ادبیات معاصر فارسی با تکیه بر اشعار فریدون توللی، نادر نادرپور و نصرت رحمانی

رمانتی¬سیسمِ سیاه، گرایشی است که در ادبیات فارسی تحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران پدید آمد، از وقایع مهم تأثیرگذار در بروز این پدیده می¬توان به انقلاب مشروطه و پس از آن کودتای 28 مرداد سال 1332 اشاره کرد. از ویژگی¬های این گرایش باید به مرگ¬طلبی، توجه به فضاهای ناشناخته، شب، گورستان، حضور مردگان و اشباحِ سرگردان در شعر و... اشاره کرد. تکوین این مضامین در شعر فارسی به دوران مشروطه بازمی¬گردد که بیشتر در شعر میرزادۀ عشقی و عارف قزوینی دیده می¬شود؛ امّا بلوغ آن، در سال¬های پس از کودتا بود که جلوه¬های آن را در بیشتر اشعار شعرای آن دوره -از جمله مهدی اخوان ثالث، حسن هنرمندی، فروغ فرّخزاد و فریدون مشیری-، می¬توان دید. امّا گرایش سه شاعر دیگر به این پدیده در شعر چشم¬گیر¬تر است. این سه شاعر عبارتند از: فریدون تولّلی، نادر نادرپور و نصرت رحمانی. تیره بینی و مرگ اندیشی¬ِ فریدون تولّلی بیشتر در دفاتر نخستینش دیده می¬شود، شعر او پس از واقعۀ کودتای 28 مرداد که جامعۀ شاعرانِ روشنفکر را سرخورده و مأیوس کرده بود، به سوی نوعی رمانتی¬سیسم سیاه رفت. عوامل مؤثّر دیگری نیز در گرایش او به این جریان وجود داشت، از جمله آشنایی او با شعر فرانسه و به ویژه شاعری نظیر بودلر و نیز تخصّصش در زمینه باستان¬شناسی، که او را به دنیای مردگان می¬برد. نادرپور نیز شاعر دیگری است که شعرش سرشار از این مضامین بود. اگرچه وی در ابتدا تحت تأثیر فریدون تولّلی قرار داشت امّا وی بیشتر از هر عامل دیگری، متأثّر از شاعران اروپایی و جریان¬های ادبی همچون مکتب گورستان بود. امّا شاعر سومی که اشعارش در مطالعۀ این جریان دارای اهمیّت است، نصرت رحمانی¬ است. وی در سه مجموعۀ نخستینش تحت تأثیر تولّلی و فضای شعرهای «رها» و «پویه»، شیفتۀ مفاهیمی گناه¬آلود و دوزخی است. از عوامل بسیار مهم در تیرگی اشعار او نیز، فضای اجتماعی ایران بعد از کودتا است.